GIUN ĐẤT – BÀI THUỐC QUÝ TRONG ĐÔNG Y CỔ PHƯƠNG

Giun đất (địa long) chắc hẳn trong mỗi chúng ta không ai xa lạ gì, thậm chí nhiều người nhất là các chị em phụ nữ rất dị ứng với loài vật này, như chúng ta đã biết giun đất không hề có hại thậm chí đối với nông nghiệp giun đất đóng một vai trò rất quan trọng đó là giúp cho đất tơi, xốp, cải tạo đất, phân của chúng thải ra giúp cho đất màu mỡ. Ngoài ra giun còn là nguồn thức ăn cho gà, vịt nếu nuôi tại nhà với quy mô nhỏ.

Giun đất hay còn được biết đến là địa long

Lợi ích trong chăn nuôi và nông nghiệp là vậy nhưng đối với giun đất còn có một tác dụng mà ít ai biết đến. Trong đông y giun đất được gọi là địa long là một vị thuốc quý được sử dụng nhiều và có rất nhiều công dụng. Vậy Địa long có tác dụng chữa bệnh ra sao?

Mô tả:

Không phải đối với tất cả loài giun đất nào cũng được dùng làm thuốc Các loài giun đất chỉ Lumbricus thuộc họ Lumbricidae và chi Pgeretima thuộc họ Megascolecidae đều được dùng làm thuốc. Chi giun ở nước ta mới được xác định Pheretima SP., dài chừng 10-35cm, thô chừng 5-15mm, thân có nhiều đốt, ở mặt bụng và 2 bên thân có 4 đốt lông ngắn rất cứng giúp nó di chuyển được, vòng đai chiếm 3 đốt thứ 14-16.

Tên khoa học: Lumbricus.

Họ khoa học: Megascolecidae.

Môi trường sinh sống:

Giun đất ưa sống ở những nơi đất ẩm và giàu mùn hữu cơ. Ban ngày chúng lẩn ở dưới đất, đêm khuya khi sương xuống mới ngoi lên. Mật độ của giun đất thay đổi tùy theo đặc điểm lý hóa của đất, và chính hoạt động của giun đất đã đóng góp phần đáng kể trong việc thay đổi đặc điểm l{ hóa được. Giun đất thường phân bố hẹp. Loại có khoang trắng tốt nhất.

Thu bắt và chế biến:

Đào lấy thứ khoang cổ, loại già. Hay gặp nơi mô đất ẩm, đền đình chùa, gốc bụi chuối lâu năm. Muốn bắt dễ dàng, lấy nước lá Nghễ răm hay nước Bồ kết, nước Chè, ngâm nước đổ lên đất thì giun bò trườn lên. Người ta bắt bỏ nó vào thùng có chứa sẵn lá tre, rơm hoặc tro, rồi rửa sạch bằng nước ấm cho sạch chất nhớt, ép đuôi vào gỗ sau đó mổ dọc thân giun, rửa sạch đất trong bụng, phơi hoặc sấy khô cất dùng. Không dùng giun tự nhiên lên mặt đất (có bệnh mới lên).

Giun sau khi bắt về không đem chế biến ngay mà đem nuôi trong cát vàng cho nhịn ăn để loại bỏ hết tạp chất và ký sinh trùng.

Phần thu được sau khi phơi khô được gọi là vị thuốc Địa Long, đem bảo quản nơi khô ráo trong lọ kín tránh ẩm.

Giun đất có tác dụng thanh nhiệt, bình can, trấn kinh …

Mô tả dược liệu:

Toàn thể đã được cắt phẫu, biểu hiện một phiến dài nhỏ cong nhăn teo, dài chừng 12cm-20cm, rộng chừng 10mm-17mm, toàn thân có nhiều khoang vòng, hai đầu dày mà cứng còn có sợi thịt mỏng tồn tại, chính giữa rất nhỏ, bán trong suốt, hai bên có màu đen tro, chính giữa màu vàng nâu, chất thu khó bẻ gẫy.

Bào chế:

1- Khi dùng Khâu dẫn, nếu muốn uống phải dùng khô, sao cho khô và làm vụn đi.

2- Dùng 16 lượng Địa long, ngâm nước vo gạo 1 đêm, vớt ra để khô tẩm rượu một ngày sấy khô, rồi sao chung với Xuyên tiêu, gạo Nếp, mỗi thứ 2 chỉ rưỡi. Hễ gạo nếp chín vàng là được.

3- Khi dùng sậy khô tán bột, hoặc trộn muối vào cho hóa ra nước, hoặc đốt tồn tính, tùy theo trường hợp mà dùng.

4- Ngày nay người ta dùng bằng cách sau khi chế sơ chế xong tẩm rượu hoặc tẩm gừng sao qua tán bột để dùng. Bảo quản: Tránh ẩm, đựng lọ kín. Cách dùng: Sắc uống nước, gĩa sống hoặc tán bột trộn vào hoàn tán. Thành phần hoá học

Tính vị, quy kinh:

– Vị mặn, tính hàn.

– Quy kinh vào kinh, vị, thận.

Tác dụng:

+ Đại giải nhiệt độc, hành thấp bệnh.

+ Thanh Thận, khứ nhiệt, thấm thấp, hành thủy, trừ thấp nhiệt ở Tz Vị, thông đại tiện thủy đạo.

+ Trừ phong thấp, đờm kết, khứ trùng tích, phá huyết kết.

+ Thanh nhiệt, trấn kinh, lợi niệu, giải độc.

Chủ trị:

Trị sốt cao phát cuồng, động kinh co giật, hen phế quản, di chứng bại liệt nửa người, đau nhức do phong thấp, tiểu không thông. Liều lượng: 8-12g. Trường hợp loét hạ chi mãn tính, dùng Giun đất tươi đâm nhuyễn với đường cát trắng đắp bên ngoài.

Một số bài thuốc ứng dụng lâm sàng:

Trị thương hàn nhiệt kết 1-7 ngày, nổi cuồng nổi loạn thấy ma quỷ muốn bỏ chạy:

Khâu dẫn nửa cân bỏ đất bùn, lấy nước Đồng tiện nấu uống, hoặc dùng sống giã vắt lấy nước cho uống.

Trị tinh hoàn sưng hoặc thụt vào trong bụng, đau nhức khó chịu, thân thể nặng nề, đầu không thể dậy được, bụng dưới nóng đau, co thắt muốn chết:

Khâu dẫn 24 con, sắc với một đấu nước còn 3 thăng, uống ngay. Hoặc lấy Khâu dẫn thật nhiều, giã vắt lấy nước uống.

Trị tiêu ra huyết do cổ độc:

Khâu dẫn 14 con, 3 thăng giấm, ngâm cho tới khi Giun chết, lấy nước đó uống.

Trị tay chân sưng đau muốn rời ra:

Giun đất 3 thăng, 5 thăng nước, giã vắt lấy nước 1 thăng rưỡi uống.

Trị răng đau nhức:

Giun đất, tán bột xức vào.

Trị mắt đỏ đau:

Dùng Địa long 10 con sao tán bột, uống với nước trà 3 chỉ.

Trị lợi răng chảy máu không cầm:

Bột Địa long, Khô phàn mỗi thứ 4g, Xạ hương một ít, nghiền đều, xức vào một ít.

Trị ngón tay đau nhức:

Khâu dẫn gĩa nhỏ, đắp vào.

Trị lưỡi sưng cứng, không trị có thể chết người:

Khâu dẫn 1 con, lấy muối hòa vào ngậm, sẽ giảm từ từ

Trị họng, thanh quản sưng đột ngột không ăn được:

Địa long 14 con, giã nát, đắp ngoài họng, lại lấy 1 con hòa nước muối bỏ vào chút mật ong uống.

Trị tai chảy mủ:

Địa long (còn sống) nghiền nát, trộn với nước Hành và mỡ heo, bọc bông nhét vào tai, hoặc dùng bột Địa long thổi vào.

Trị trĩ mũi:

Địa long sao 0,4g, Nha trạo 1 miếng, tán bột, trộn với ít mật ong, hòa ít nước lạnh, nhỏ vào lỗ mũi

Trị ráy tai khô cứng không ra:

Khâu dẫn, bỏ vào trong lá Hành, nghiền nát, hòa thành nước, nhỏ vào đầy lỗ tai vài lần thì ra.

Trị côn trùng vào tai:

Địa long tán bột, bỏ vào trong Hành, hòa thành nước, nhỏ vào.

Trị dương độc kết tụ ở hông, đè vào rất đau, thở như suyễn, táo bón, cuồng loạn:

Địa long sống 4 con, rửa sạch, nghiền nát như bùn, thêm một ít gừng tươi, một muỗng mật ong, một ít nước Bạc hà, lấy nước mới lấy ở dòng sông lên, nấu sôi quá thì thêm một ít phiền não, mồ hôi ra thì đỡ, không đỡ dùng tiếp.

Trị đau nhức do đầu phong:

Vào ngày mùng 5 tháng 5, chọn Khâu dẫn, trộn với một ít Long não, Xạ hương, làm thành viên to bằng hạt ngô đồng lớn. Mỗi lần lấy 1 viên trộn với nước gừng, nhét vào trong lỗ mũi. Đau bên phải nhét bên trái và ngược lại.

Trị điếc do bế khí:

Khâu dẫn, Xuyên khung, mỗi thứ 20g, tán bột, mỗi lần uống 8g với nước sắc Mạch môn.

Trị ứ huyết do thấp đàm, kinh lạc ứ tắc gây đau:

Xuyên ô đầu, Thảo ô đầu, Địa long, Thiên nam tinh, mỗi thứ 8g, Nhũ hương, Một dược, mỗi thứ 6g. Tán bột, chưng với rượu hồ làm thành viên. Mỗi lần uống 1 viên với nước sắc Kinh giới hoặc Tứ Vật Thang.