Tỳ bà diệp

TỲ BÀ DIỆP – CHỮA HO, MÁT PHỔI, THANH PHẾ, GIÁNG KHÍ

Tỳ bà diệp có tác dụng mát phổi, thanh phế, giáng khí, hoá đờm, chữa ho. Ngoài ra, còn có tác dụng thanh vị, chống nôn. Tỳ bà diệp còn được biết đến với tên gọi khác là cây tỳ bà, lá nhót tây, phì phà. Tỳ bà diệp chính là lá phơi khô của cây tỳ bà.

Tên tiếng Trung: 枇杷叶. Tỳ bà diệp có tên khoa học là: Eriobotrya japonica Lindl. Thuộc họ Hoa Hồng Rosaceae.

Tỳ bà diệp chữa viêm phế quản mãn tính, ho lâu ngày không khỏi

Mô tả:

Thuộc loại cây thuốc quý, cây cao từ 6-8m. Lá cây mọc so le, hình mác, nhọn, dai, dài từ 12-30cm và rộng từ 3-8cm. Phía trên có răng cưa, mặt dưới có nhiều lông và có màu xám hay vàng nhạt. Hoa mọc rất nhiều, gần như không có cuống. Hoa mọc thành chùm, đường kính từ 15-20mm, lông màu hung đỏ. Quả hơi hình cầu, thịt, có ít lông, chín có màu vàng, dài từ 3-4cm. Đỉnh quả có hình mắt quanh mép mang đài tồn tại, thịt dày, có 4 hạch đơn, hơi dày. Mỗi hạch mang 1-2 hạt không phôi nhũ. Mùa kết quả vào tháng 4 – 5 hàng năm.

Phân bố:

Cây được trồng và mọc hoang nhiều nơi ở nước ta. Cây mọc nhiều nhất ở vùng Cao Bằng, Lặng Sơn, Hà Nội. Nhưng nguồn gốc thì ở nước Trung Quốc và nước Nhật Bản.

Thu hái, chế biến:

Lá thu hái vào tháng 4-5. Sau khi thu hái phải lau sạch lông, thái nhỏ. Tiếp đó đem phơi hay sấy khô để dùng dần. Nhân hạt tỳ bà gọi là tỳ bà nhân.

Bảo quản:

Thu hái về là cần phải chế biến ngay, nếu không chế biến ngay thì sau 2 – 3 hôm sẽ bị úa, thối.

Để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh làm vụn nát. Bào chế rồi thì đậy kín, không nên để lâu, nên dùng luôn.

Thành phần hóa học:

Trong lá có chứa các thành phần như: saponin, acid ursolic, acid oleanic, caryophylin, vitamin B, chừng 2,8mg trong 1g lá. Trong tỳ bà diệp có chứa axit ursolic C20H48O3, axit oleanic và caryophylin.

Trong hạt có chứa amydalin và HCN.

Tính vị:

Theo Đông y, tỳ bà diệp có vị đắng, tính hàn; vào kinh phế và vị.

Tác dụng:

Tỳ bà diệp có tác dụng mát phổi, thanh phế, giáng khí, hoá đờm, chữa ho. Ngoài ra, còn có tác dụng thanh vị, chống nôn.

Liều dùng: 8-12g.

Trị cảm nắng, đầu váng mắt hoa

Một số bài thuốc:

Mát phổi, chữa ho, đờm vàng đặc, rêu lưỡi vàng, miệng đắng, họng khô ráo:

– Lá tỳ bà 12g, quả dành dành 12g, hoàng liên 8g, hoàng bá 8g, cam thảo 4g, vỏ rễ dâu 12g, sa sâm 12g. Sắc uống trong ngày.

Chữa ho do cảm lạnh:

Lá tỳ bà 20g, tía tô 20g. Sắc uống trong ngày.

Chữa viêm phế quản mãn tính, ho lâu ngày không khỏi:

– Lá tỳ bà 1.000g, mật ong 500g. Đun lá tỳ bà với 4.000ml nước, bỏ bã, cô đặc. Cho thêm mật ong, cô lại còn 2.000g, sau đó cho vào lọ. Chia làm 3 lần uống trong ngày, mỗi lần 1 chén nhỏ khoảng 30ml.

Tỳ bà diệp 20g, khoản đông hoa 10g, cam thảo 5g. Tất cả đem sắc uống trong ngày.

Chữa ho do phong nhiệt:

Tỳ bà diệp 12g, tang bạch bì 8g, hoàng liên 4g. Hoàng bá 4g, nhân sâm 4g, cam thảo 4g. Sắc uống trong ngày.

Chữa ho gà:

Lá tỳ bà 125g, bách bộ 125g, rễ cỏ tranh 125g, xơ quả mướp 20g, tỏi củ 63g. Tất cả đem rửa sạch đun với 2.500ml nước, bỏ bã. Đun đến khi cô lại còn 500ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày, mỗi lần 1 chén nhỏ.

Mát dạ dày, chống nôn:

Lá tỳ bà 12g, đảng sâm 12g, bán hạ 12g. Phục linh 12g, hạt cau 12g, rễ cỏ tranh 12g, gừng tươi 8g. Sắc uống trong ngày.

Trị nôn và buồn nôn do vị nhiệt:

Tỳ bà diệp 12g, trúc nhự 12g, lô căn 12g, chích cam thảo 6g. Sắc uống trong ngày.

Chữa chảy máu cam:

Lá tỳ bà lau sạch lông, sao vàng, tán nhỏ. Ngày uống 2 lần, mỗi lần dùng khoảng 4 – 8g, nên uống với nước chè.

Trị cảm nắng, đầu váng mắt hoa:

Tỳ bà diệp 10g, cam thảo 20g, đinh hương 10g, hậu phác 10g. Hương nhu 15g, mạch môn 20g, bạch mao căn 20g. Mộc qua 20g, trần bì 10g, gừng tươi 3 lát. Tất cả đem tán bột, mỗi lần dùng 10 – 15g. Ngoài ra có thể sắc để uống trong ngày.

Lưu ý:

Khi dùng lá tỳ bà phải sát chải sạch lông. Muốn dùng để chống nôn thì phải tẩm gừng rồi nướng. Dùng để chữa ho lâu ngày thì tẩm mật ong rồi nướng. Những người bị nôn và ho do lạnh thì không nên dùng.

Thảo dược sinh phương chuyên cung cấp những loại thảo dược tốt nhất để chăm sóc sức khỏe cho quý khách hàng.