Sâm bố chính

SÂM BỐ CHÍNH – CHỮA TRẦM CẢM, RA NHIỀU MỒ HÔI, MỎI LƯNG

Sâm bố chính hay còn gọi với cái tên là thổ hào sâm, nhân sâm phú yên, sâm báo, sâm khu năm. Theo đông y, sâm bố chính có tác dụng thanh nhiệt, dưỡng ẩm, bổ máu, nhuận phế, trợ tiêu hóa, sinh tân dịch, trị rối loạn kinh nguyệt, lao phổi ở trẻ em, hen suyễn, ho. Cây có tên khoa học là Abelmoschus sagittifolius, thuộc họ Cẩm quỳ Malvaceae.

Sâm bố chính chữa trầm cảm, ra nhiều mồ hôi, mỏi lưng, động kinh.

MÔ TẢ:

Sâm bố chính thuộc loại thân thảo, có chiều cao trung bình từ 1m. Thân mọc đứng hoặc đôi khi có thể mọc bám vào các cây khác.

Lá màu xanh, có gốc hình trái xoan và cuối phiến lá có hình mũi tên nhiều lông.

Hoa đơn có 5 cánh, có màu hồng phớt vàng hoặc màu đỏ. Hoa thường mọc ở kẽ lá và có đường từ 8 – 10cm. Có cuống hoa dài, ở đầu trên hơi phình ra và bên ngoài phủ nhiều lông cứng.

Quả có hình trứng, một đầu nhọn và chia thành 5 múi, bên ngoài phủ lông. Quả non thì có màu xanh, còn khi chín thì chuyển sang màu nâu và nứt ra thành 5 phần rõ ràng. Bên trong chứa nhiều hạt nhỏ màu nâu và hình dáng tương tự quả thận.

Rễ nhìn gần giống nhân sâm và màu vàng nhạt hay trắng. Đường kính trung bình thường rơi vào khoảng 1,5 – 2cm. ( không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Thuộc loại cây bản địa của Việt Nam, đã được tìm thấy từ 300 năm trước ở huyện Bố Trạch (Quảng Bình).

Ngày nay, cây tập trung phổ biến ở các tỉnh Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Phú Yên, Gia Lai, Bình Định.

BỘ PHẬN DÙNG:

Rễ là bộ phận được dùng để bào chế thuốc trong y học.

THU HÁI:

Thời điểm tốt nhất để hu hoạch là vào mùa đông.

SƠ CHẾ:

Ta có thể chế biến theo các cách sau:

Sau khi đào sâm về, mang rễ đi rửa sạch đất cát, cắt bỏ hết rể con xung quanh. Sau đó ngâm với nước vo gạo rồi để qua một đêm. Rồi vớt ra cho ráo nước, mang đi ngâm với rượu trên 40 độ hoặc sắc uống.

Sau khi ngâm nước vo gạo, thì đem thái mỏng hoặc để nguyên cả củ đồ chín, rồi phơi hoặc sấy khô.

BẢO QUẢN:

Đem bảo quản dược liệu nơi khô ráo, tránh để bị ẩm mốc và mối mọt.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Theo các nghiên cứu hiện nay thì trong sâm bố chính có chứa phytosterol, coumarin, acid béo, acid hữu cơ, đường khử. Gồm hợp chất uronic, 3,96% lipid, acid myrisric, acid myrisric, acid oleic.

Có 0,23g % protein toàn phần, 1,26% protid, 15,14% tinh bột, 18,92% chất nhày, 11 loại acid amin.

Ngoài ra còn nhiều loại khoáng chất như canxi, magie, natri, sắt, mangan, đồng, photpho, nhôm, zirconi.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng chữa suy nhược cơ thể, mất ngủ, suy dinh dưỡng. Trị rối loạn kinh nguyệt, lao phổi ở trẻ em, hen suyễn, ho, sốt, thiếu máu. Chữa trầm cảm, ra nhiều mồ hôi, mỏi lưng, động kinh. Điều trị suy giảm sinh lý, đái ra dưỡng chấp, đau mỏi lưng gối, mụn nhọt sưng lở.

Sâm bố chính điều trị suy giảm sinh lý, đái ra dưỡng chấp, đau mỏi lưng gối.

MỘT SỐ BÀI THUỐC:

Khi bị tắc kinh, rong kinh, chậm kinh:

Cách 1: Dùng sâm bố chính, ngải cứu, ích mẫu mỗi vị 16g. Thêm 20g cỏ nhọ nồi, 20g thục địa, 12g củ cây gai, 10g củ ấu . Mang ngải cứu và cỏ nhọ nồi đi sao vàng, rồi sắc tất cả lấy 200ml nước đặc. Chia làm 3 lần uống trong ngày, mỗi ngày dùng 1 thang.

Cách 2: Lấy sâm bố chính, lá ngải cứu, sung úy, mỗi vị 10g, đem sắc uống trong 1 tuần.

Giúp bồi bổ khí huyết:

Dùng 30g sâm bố chính, 15g củ mài, 15g đương quy, 15g dĩ nhân, 12g hồi dầu, mật ong nguyên chất. Sau đó tán tất cả thành bột, trộn cùng mật ong để được hỗn hợp mịn, khô vừa và không dính tay. Rồi làm thành viên hoàn, mỗi ngày uống 15 – 20g.

Chống suy dinh dưỡng, đi ngoài phân lỏng:

Chuẩn bị 30g hoài sơn, 25g sâm bố chính, 20g ý dĩ, 15g hạt sen, 10g bạch chỉ. Đem tất cả sao chín, nghiền thành bột mịn, rồi trộn chung với một ít nước và đường. Sau đó nấu lên tạo thành cao lỏng, mỗi ngày dùng 4 – 10g.

Làm bổ huyết, chữa thiếu máu:

Sử dụng 100g sâm bố chính, 100g giao đằng, 100g hạt sen, 40g cam thảo, 8g bát giác hồi hương, 12g thảo quả. Sau đó nghiền các vị trên lấy bột, làm thành viên hoàn, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần dùng 20g.

Chữa lo âu, trầm cảm, an thần, giảm căng thẳng:

Lấy 16g sâm bố chính, củ khoai mài, hà thủ ô, ích trí, bá tử nhân mỗi vị 12g. Thêm 4g nhục quế, táo nhân, cam thảo dây, thủy ngọc, liên tu, xương bồ mỗi loại 8g. Rồi sắc với 500ml, đến cạn còn 300ml thì ngưng. chia làm 2 lần uống trong ngày.

Giúp hạ sốt, chữa ra nhiều mồ hôi và hay khát nước:

Dùng sâm 20g bố chính, 30g địa hoàng thán, 3g quế nhục, rồi sắc uống hàng ngày.

Tăng cường sức khỏe sau khi điều trị áp xe phổi:

Chuẩn bị 16g sâm bố chính, 16g hoài sơn, dĩ mễ, sinh địa, huệ tây, kim ngân hoa mỗi vị 12g, rồi sắc uống mỗi ngày.

Khi hồi hộp, đánh trống ngực, tim đập nhanh:

Cần 20g sâm bố chính, quả dâu chín, hà thủ ô, hoài sơn, long nhãn, hạt sen, rau má, mỗi vị 12g. Thêm 8g bá nhân, 8g táo nhân, rồi sắc nước đặc chia làm 3 phần uống hết trong ngày.