Đại kích

ĐẠI KÍCH – TRỊ ĐAU HÔNG SƯỜN, ĐAU LƯNG, PHÙ THŨNG TAY

Đại kích được quy vào kinh can, tỳ và thận với tác dụng hỏa ẩm, trục thủy. Đây là loại dược liệu được sử dụng khá phổ biến trong dân gian với công dụng trị ác huyết, khối kết, thông kinh nguyệt, trụy thai và sôi bụng. Ngoài cái tên đại kích, loại thảo dược này còn được gọi là hồng nha đại kích, cung cự, kiều, hạ mã tiên, trạch hành. Cây có tên khoa học là Euphorbia pekinensis, thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Đại kích giúp trục huyết khối tích tụ, chữa ho suyễn, đàm ẩm tích tụ.

MÔ TẢ:

Đại kích thuộc loại thân thảo, thường sống lâu năm. Trong mủ có độc khi bẻ cây làm đôi hay tách lấy lá. Cây có thể cao khoảng 30 – 70cm khi ở độ tuổi trưởng thành. Toàn thân đều được phủ một lớp lông tơ mềm và nhỏ.

Lá nguyên, đơn, hình mũi mác, ngoài mép có răng cưa nhỏ. Hoa nhỏ, có hình dạng đặc biệt màu vàng chanh. Quả hơi dẹp, Có vết nứt lòi ra ở trên bề mặt. ( không copy dưới mọi hình thức).

Hiện nay, có hai loại đại kích:

Miên đại kích hay thảo đại kích, bắc đại kích, có thân hình trụ tròn. Dài từ 20 – 25 cm và rộng 5 – 9 mm. Bên ngoài thân có màu nâu xám hay đỏ nâu. Cành hơi uốn cong, mềm, dễ tước nhưng lại khó bẻ gãy.

Hồng nha đại kích (tử đại kích hoặc hồng mao đại kích) có hình dạng như tơ xe, uốn cong và nhăn nheo. Có chiều dài trung bình từ 30 – 55 mm và rộng 6 – 12 mm. Ngoài vỏ có màu nâu cám hoặc nâu đỏ, chứa nhiều vết nhăn dài, sâu. Dược liệu cứng, giòn, khi bẻ gãy bên trong có màu nâu đất và một mùi thơm thoang thoảng toát ra.

PHÂN BỐ:

Loại cây này phân bố chủ yếu ở Trung Quốc như Quảng Tây, Quảng Đông, Hà Nam, Giang Tô, Triết Giang, Sơn Đông, Thiểm Tây. Hiện nay, nước ta thảo dược này chưa phổ biến, vẫn phải nhập từ nước ngoài.

BỘ PHẬN DÙNG:

Dùng rễ cây để điều chế thuốc.

THU HÁI:

Mùa thu hái là vào đầu tháng 8 – 10 âm lịch hàng năm, để đạt hiệu quả cao thì chỉ nên sử dụng ở những cây đã trưởng thành và già.

CHẾ BIẾN:

Đem phần rễ đi rửa sạch để loại bỏ đất cát và tạp chất rồi vớt ra để ráo. Sau khi rễ mềm, mang đi thái thành từng lát mỏng rồi phơi nắng hoặc sấy khô. Trộn đều với giấm sao cho thấm đều, rồi tiếp tục phơi khô.

Ở một số nơi người ta còn đem rễ cây đi chưng với đậu hũ cho nhừ.

BẢO QUẢN:

Điều kiện thích hợp nhất là ở nhiệt độ phòng (từ 25 – 30°C), nơi thoáng mát. Cần tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, đại kích có vị đắng, tính mát và có một lượng độc tố nhỏ.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng trị ác huyết, khối kết, thông kinh nguyệt, trụy thai và sôi bụng. Chữa mề đay, chứng phong độc, sưng chân, chữa bệnh vàng da dịch lây lan. Trị sốt rét, trị tan khối cứng ở bụng, thông lợi đại tiểu tiện. Giúp trục huyết khối tích tụ, chữa ho suyễn, đàm ẩm tích tụ. Trị đau hông sườn, đau lưng, phù thũng tay, phù thũng toàn cơ thể.

Đại kích trị sốt rét, trị tan khối cứng ở bụng, thông lợi đại tiểu tiện.

MỘT SỐ BÀI THUỐC:

Chữa đờm đọng lại ở trên dưới ngực cơ hoàng:

Chuẩn bị đại kích, bạch giới tử, bạch cam toại với lượng bằng nhau. Tán tất cả thành bột mịn rồi hòa với nước gừng, làm thành viên có kích thước bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần lấy 1 – 2 viên để uống cùng nước lọc.

Chữa chứng sốt do trúng gió:

Sử dụng 160g đại kích, 160g khổ sâm mỗi rồi nấu cùng với một chén giấm và rượu trắng để rửa người.

Khi bị đau răng, răng lung lay:

Đem một ít đại kích, đi rửa sạch rồi để vào vị trí bị đau.

Điều trị tiểu tiện ít, phù bụng, phù thủng thở gấp:

Cần có 80 gram đại kích và 20 gram can khương (sao đen). Tán đều thành bột mịn, mỗi lần dùng 12 gram bột với nước gừng tươi.

Trị phù thủng cấp và mãn tính:

Cần chuẩn bị đại kích, trần bì, đương quy mỗi loại 40g. Mang đi sắc cùng năm phần nước, cô đặc còn hai phần. Khi bệnh tình khỏi, cần tránh những món ăn gây độc nhiều trong khoảng 12 tháng để tránh bệnh tái phát.

Chữa thủy khí bên trong bị ngăn trở, đầy bụng, tiểu tiện khó khăn:

Sử dụng đại kích, đại hoàng, cam toại, thanh bì, trần bì, nguyên hoa, khiên ngưu tử, mộc hương với lượng như nhau. Đem thuốc sắc cùng với năm phần nước, sắc cô đặc còn lại hai phần để uống. Chia thành nhiều lần uống trong ngày khi còn nóng.

Đối với mụn nhọt ở cổ, ở sau gáy và nách:

Lấy đại kích, đương quy, sinh bán hạ, bạch truật với lượng như nhau. Tán thành bột mịn, làm thành hoàn với kích thước bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần dùng 2 viên cùng nước ấm sau ăn.

CHÚ Ý KHI DÙNG:

Dược liệu kiêng kỵ với cam thảo.

Phụ nữ mang thai hoặc có dấu hiệu đang mai thai không được sử dụng

Dược liệu có thể tăng nhu động ruột, gây tiêu chảy, táo bón, tả mạnh, nên cẩn thận khi dùng.

Cần thường xuyên theo dõi phản ứng buồn nôn và quá trình đi đại tiện trong quá trình sử dụng thuốc.

Khi có triệu chứng nôn ọe, co giật, choáng váng cần ngưng sử dụng. Tìm gặp bác sĩ để được tư vấn và trợ giúp kịp thời.