Tre gai

TRE GAI – CHỮA SỐT, BUỒN NÔN MỬA, CẢM, MÊ MAN

Tre gai còn có giá trị văn hóa rất lớn đối với mỗi người dân Việt Nam. Hàng tre, bến nước, cây đa… là những hình ảnh quen thuộc và đặc trưng nhất cho làng quê. Tuy đây không phải là loài bị đe dọa, nhưng đây xứng đáng là loài được bảo vệ và phát triển. Do các giá trị kinh tế, môi trường và văn hóa loài thực vật này mang lại. Tre gai hay còn được biết đến với cái tên tre gai rừng, tre vườn, tre lộc ngộc, tre nghệ. Theo đông y, cây có tác dụng giải nhiệt, thanh âm, tiêu đờm, thanh nhiệt, lương huyết, trừ phiền, khỏi nôn, an thai. Dược liệu có tên khoa học là Bambusa bambos (L.) Voss (B. arundinacea Retz. var. spinosa Cam.), thuộc họ Lúa – Poaceae.

Tre gai trị trúng phong cấm khẩu, suyễn, thổ huyết, tre con kinh phong.

MÔ TẢ:

Tre gai có kích thước rất to, có chiều cao trung bình lên đến 35m. Thường họp thành những bụi dày, toàn thân được bao phủ bởi lớp gai to.

Lá măng có bẹ dày màu vàng, tai giún và phiến nhỏ hơn. Hai mặt lá đều cùng một màu, chiều rộng từ 1 – 1,5cm. Chuỳ chứa nhiều bông hoa màu ve chai láng và cao khoảng 2 – 2,5cm. Có đến 2 – 4 hoa, mày trên có rìa lông, quả thóc tròn dài từ 5 – 8mm. ( không copy dưới mọi hình thức).

Mùa măng từ tháng 5 – 11 và tập trung vào 3 đợt:

Đợt 1: Từ tháng 6 – 7 là thời điểm măng có chất luợng tốt nhất, măng thường được sử dụng ở đợt này.

Đợt 2: Khoảng tháng 8 – 9 là lúc măng ít và nhỏ, cây mọc lên cũng thấp bé.

Đợt 3: Đầu tháng 10 – 11 cây đã ổn định cả về chiều cao và ra cành lá đầy đủ. Măng nhỏ, mọc nông, hay bị sâu bệnh, cho thân khí sinh có vách dày và ít gai.

PHÂN BỐ:

Có nguồn gốc từ Ấn Độ và được trồng nhiều làm hàng rào quanh các làng xóm, các vườn.

Tre có mặt hầu hết ở khắp nước ta, từ Hà Giang đến Kiên Giang, Cà Mau. Đặc biệt tập trung nhiều ở vùng Đông Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ.

Ngoài ra cây còn xuất hiện ở Nam Trung Quốc, Lào, Cămpuchia, Malaysia, Thái Lan, Philippin và Indonesia.

BỘ PHẬN DÙNG:

Dùng tinh tre (trúc nhự), nước tre non (trúc lịch), lá tre (trúc diệp) để bào chế thành thuốc.

THU HÁI:

Cây sinh măng từ 1 – 3 tuổi, một số trường hợp có cây 4 tuổi còn sinh măng. Khả năng sinh sản măng phát triển nhất là vào năm thứ 2.

Măng thu hoạch vào mùa mưa, khoảng 7 – 15 ngày sau khi nhú khỏi mặt đất. Có thể thu 6 – 7 măng trong một bụi, cuối tháng 5 đầu tháng 6 cây bắt đầu ra măng đầu mùa. Mùa măng kéo dài đến tận đầu tháng 10 – 11.

CHẾ BIẾN:

Đầu tiên, ta cạo bỏ vỏ xanh, sau đó cạo lớp thân thành từng phoi mỏng còn phơn phớt xanh. Rồi phơi khô, khi dùng thì tẩm nước gừng sắc. Còn trong trường hợp dùng tre non tươi thì đem nướng lên, vắt lấy nước, ta thu được nước tre non. Đối với lá tre thì thường người ta sử dụng dưới dạng tươi.

Măng có thể dùng ăn tươi hoặc bóc vỏ, rửa cận thận, thái thành lát dày 2 – 3cm. Rồi ngâm nước lã từ 2 – 3 ngày, là có thể đem bán ở trạng thái tươi.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Trong thân tre trưởng thành có chứa holocellulose 67,4%, pentosan 19%, lignin 20,4%, tro 4,8%, silic 3,4%. Cùng với các chất hòa tan trong nước nóng 4,3%, trong dung dịch cồn-benzen 3,1% và trong NaOH nồng độ 1% là 39,5%.

Trong 100g măng chứa khoảng 89g nước, protein 4g, chất béo 0,5g, hydrate carbon 4g. Cùng xơ 1g, tro 1g, Ca 37mg, P49mg, sắt 1,5mg. Nhiều các chất vitamin B1- 0,1mg, vitamin C-10mg.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, lá tre có vị đắng, tính mát, tinh tre có vị ngọt, tính lạnh còn tre non có vị đắng, hơi ngọt, tính mát.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng trị chảy máu cam, băng huyết, đái ra máu, động thai. Dùng làm thuốc ra mồ hôi, sát trùng, chữa viêm thận phù thũng, cảm sốt. Chữa sốt, buồn nôn mửa, cảm, mê man. Trị trúng phong cấm khẩu, suyễn, thổ huyết, tre con kinh phong. Còn giúp chống gia súc, chống gió bão, chống sóng và chống xói lở.