XÀ SÀNG TỬ – VỊ THUỐC ÍCH THẬN, TRỪ PHONG THẤP, LÒI DOM

Xà sàng tử có vị cay, đắng, tính bình, không độc vào 2 kinh thận và tam tiêu. Có tác dụng bổ dương, ích thận, trừ phong, ráo thấp, sát khuẩn hết ngứa, trừ phong thấp tý dùng chữa ghẻ lở loét, phụ nữ khí hư, vùng âm hộ ngứa, sưng đau, tử cung giá lạnh vô sinh, nam giới liệt dương, chữa động kinh…

Xà sàng Tử Bổ Dương

Tên khác của xà sàng tử là cây giần sàng. Tên khoa học Cnidium monnieri (L.) Cuss. (Selinum monnieri L.). Thuộc họ Hoa tán Umbelliferae.

Tên giần sàng vì cụm hoa trông từ trên xuống rất giống cái giần hay cái sàng gạo. Người xưa nói vì rắn hay nằm lên trên và ăn hạt cây này do đó gọi tên là xà = rắn, sàng = giường.

Ngoài ra cái tên: Xà sàng tử còn bắt nguồn từ một truyền thuyết kỳ lạ về vị thuốc này. Truyền thuyết kể rằng, ngày trước để lấy được vị thuốc Xà sàng tử người ta phải rất kỳ công vượt qua muôn vàn khó khăn và thậm trí có người đã mất mạng, vì ở những nơi có cây thuốc này mọc thường có rất nhiều rắn độc, các loài rắn lại rất thích nằm trên cây xà sàng.

Mô tả cây:

Cây xà sàng là một loại cỏ cao từ 0,4-1m; thân có vạch dọc; lá hai lần xẻ lông chim, chiều rộng của thùy 1-1,5mm. Cuống lá dài 4-8cm. Có bẹ lá ngấn. Hoa mọc thành tán kép. Tổng bao có ít lá bắc hẹp. Cuống hoa dài 7-12cm, dài hơn lá. Quả dài 2-5mm, có dìa mỏng.

Cây Xà Sàng Tử

Phân bố, thu hái và chế biến:

Cây xà sàng tử mọc hoang ở những nơi đất trống trong nước ta thường thu hái vào tháng 6 đến tháng 8 là thời gian quả chín. Nhổ hay cắt cả cây về phơi khô, đập lấy quả sau đó loại bỏ tạp chất; phơi lần nữa cho thật khô là được.

Người ta dùng xà sàng tử (Fructus Cnidii) là quả phơi hay sấy khô của cây xà sàng.

Thành phần hóa học:

+ Tinh đầu: Với tỷ lệ 1.3% có mùi hắc đặc biệt. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là chất L. pinen, camphen và bocnylisovalerianat.

+ Chất ostola tinh thể không màu.

+ Chất dầu màu đen xanh có thành phần chủ yếu là 92,66% axít béo không no, 4,56% axit béo no và 0,38% chất không xà phòng hóa được, 3,27% glyxerin.

Công dụng:

Tính vị theo đông y: Xà sàng tử có vị cay đắng, tính bình, không độc vào 2 kinh thận và tam tiêu. Có tác dụng cường dương, ích thận, trừ phong, ráo thấp, sát khuẩn hết ngứa, trừ phong thấp tý dùng chữa ghẻ lở loét, phụ nữ khí hư, vùng âm hộ ngứa, sưng đau, tử cung giá lạnh vô sinh, nam giới liệt dương, chữa động kinh…

Xà sàng tử vị thuốc nam quý, giúp bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lý, nâng cao bản lĩnh đàn ông, hỗ trợ điều trị bệnh vô sinh

Liều dùng 4 – 12g dưới dạng thuốc sắc uống riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.

Quả Xà Sàng Tử

Đơn thuốc có xà sàng tử:

– Chữa tai ướt, ngứa:

Xà sàng tử, hoàng liên mỗi vị 4g, khinh phấn (calômel) 1g. Tán nhỏ trộn đều, thổi vào tai.

– Thuốc điều trị bạch đới khí hư, viêm nhiễm âm đạo:

Xà sàng tử, phèn chua, hai vị bằng nhau tán nhỏ. Nấu hồ (bằng bột gạo nếp) trộn vào làm thành viên bằng quả táo, bọc lụa hay gạc cho vào âm đạo.Thấy nóng bỏ ra có thể sắc để thụt rửa.

– Trị Trĩ ngoại:

Xà sàng tử 40g, cam thảo 40g, tán nhỏ, trộn đều. Ngày uống 9g, chia ra làm 3 lần uống (mỗi lần 3g). Đồng thời nấu nước xà sàng tử xông và rửa chỗ đau.

– Trị khí hư bạch đới:

Xà sàng tử 12g, hoàng bá 10g, sơn thù nhục 10g, ngũ vị tử 8g, phục linh 12g, xa tiền tử 10g, hương phụ chế 10g, tục đoạn 10g, bồ cốt khí 8g. Nếu khí hư ra đỏ thì thêm bạch giao 10g, a giao 10g cắt vụn cho vào thuốc đã sắc xong hòa tan mà uống. Cách sắc như bài trên.

– Trị liệt dương:

Xà sàng tử 200g, ngũ vị tử 100g, thỏ ty tử 100g, tất cả nghiền nhỏ hòa mật, quết nhuyễn làm viên bằng hạt ngô. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 30 viên với rượu ấm; không uống được rượu thì pha rượu vào nước nóng mà uống để dẫn thuốc nhanh.

– Trị không có kinh mà khí hư trắng hoặc đỏ:

Xà sàng tử 100g, phèn chua phi khô 100g, hai thứ giã nhỏ, trộn đều hòa với dấm làm viên vừa phải đặt vào âm hộ. Ngày làm 1 lần.

– Trị tử cung lạnh:

Xà sàng tử 50g nghiền nhỏ, cho thêm chút ít bột hoàn viên như quả táo đặt vào âm đạo.

– Phụ nữ tử cung lạnh không thụ thai được:

Xà sàng tử 60g, ba kích 12g, ngũ vị tử 8g, phá cố chỉ: 8g, nhục quế 8g, tất cả tán nhỏ, trộn đều có thể làm viên . mỗi ngày uống 24gr với nước sắc dây tơ hồng làm thang.

– Trị âm hộ sưng đau:

Xà sàng tử 12g, ba kích 10g, ngưu tất 10g, đỗ trọng 12g, tục đoạn 10g, địa hoàng 10g, hoàng bá 10g. Nước vừa đủ sắc còn một nửa, uống 2 lần trong ngày.

– Trị đàn bà hay ngứa âm hộ:

Xà sàng tử 40g, bạch phàn 8g. Sắc nước rửa hằng ngày.

– Sau đẻ, sa tử cung:

Hạt xà sàng 200g, ô mai 14 quả. Sắc nước rửa ngày 5 – 6 lần. Đàn bà âm hộ đau cũng dùng nước này ngâm rửa

– Làm thuốc bổ thận tráng dương, điều trị bệnh yếu sinh lý ở nam giới:

Xà xàng tử dưới dạng sắc uống riêng hoặc phới hợp với các vị thuốc khác.

– Ngâm rượu vạn năng :

Xà sàng tử 5g, Thỏ ty tử 15g, Nhục dung 15g, Ngưu tất 5g, Đỗ trọng 15g, Sơn thù 15g, Ngũ vị tử 5g, Kỷ tử 15g, Nhân sâm 5g, Xa tiền tử 5g, Bạch linh 15g, Mạch môn 5g, Xương bồ 5g, Sinh địa 5g, Nữ trinh tử 15g, Toả dương 15g, Long nhãn 30g, Đại táo 120g, Cam thảo 3g, Nhục quế 2g. Các vị trên ngâm với 2 lít rượu trắng trong thời gian 1 tháng là có thể sử dụng được. Ngày uống 2 lần mỗi lần 1 chén nhỏ

– Thuốc điều trị liệt dương:

Xà sàng tử 200g, ngũ vị tử 100g, thỏ ty tử 100g.

+ Cách chế biến: Các vị thuốc trên đem nghiền thành bột, sau đó trộn với mật ong rừng vừa đủ, làm thành dạng viên nhỏ bằng hạt đậu.Ngày dùng 3 lần, mỗi lần 20 viên ( Uống với rượu trắng).

* Ngoài ra có thể áp dụng cách ngâm các vị thuốc trên với rượu như sau: Các vị trên ngâm với 700ml rượu, ngâm trong thời gian 1 tháng là dùng được. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 chén nhỏ.

– Điều trị bệnh lòi dom:

Xà sàng tử 40g, Cam thảo 40g. Các vị Tán nhỏ, trộn đều. Ngày uống 9g, chia làm 3 lần mỗi lần uống 3g; đồng thời nấu nước xà sàng tử xông và rửa vào chỗ đau.