Úc lý nhân

ÚC LÝ NHÂN – TRỊ TRẺ SƠ SINH ĐẠI TIỆN KHÔNG THÔNG, KINH PHONG DO NHIỆT ĐỜM

Úc lý nhân có tác dụng nhuận táo, thông tiện, lợi niệu, tiêu thủng, lợi tiểu và tiêu thủng, trị táo bón, bụng trướng nước, thuỷ thủng. Cây có tên gọi khác là úc lý tử, úc lý hạch, úc tử, lý nhân nhục, anh mai, tước lý. Còn tên khoa học là Prunus japonicaThunb (Úc lý) hoặcPrunus humilisBgehoặcPrunus tomentosa (Âu lý), thuộc họ Tường vi (Rosaceae). Bên cạnh đó tên dược là Semen Pruni và tên tiếng Trung 郁李仁.

Úc lý nhân chữa phiền nhiệt, táo bón, bí đại tiện, táo bón thường xuyên.

MÔ TẢ:

Úc lý nhân thuộc loại cây nhỡ, lá rụng chiều cao từ 1 – 1.5m. Toàn thân được bao phủ bởi lớp vỏ cây màu nâu tro. Thân chứa nhiều vân dọc không đều, cành non sáng trơn màu nâu vàng.

Phiến lá mọc xen kẽ, cuống dài khoảng 2 – 3mm. Toàn lá đều được bao phủ lông mềm ngắn. Lá thường có hình trứng dài pha chút hình kim, hoặc hình trứng tròn. Chiều dài của lá là 5 – 6cm và rộng khoảng 2,5 – 3cm. Lá nhọn dần về phía đầu, có đáy hình tròn và ngoài mép chứa răng cưa không đều. Phần lưng lá men theo gân chính được phủ nhiều lông mềm ngắn.

Hoa mọc thành cụm nở trước lá, mỗi cụm chứa khoảng 2 – 3 bông. Hoa có cuống dài tầm 2 – 5mm. Cạnh có góc chứa nhiều lông mềm ngắn màu trắng. Cây có mùa hoa vào tháng 5 – 6 ( không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Cây mọc hoang khắp các dốc núi hướng mặt trời, bên đường hay lẫn trong những cây nhỏ.

Hiện nay loại thực vật này chưa thấy trồng và khai thác ở nước ta. Vẫn phải nhập từ nước ngoài, đặc biệt là ở Trung Quốc.

BỘ PHẬN DÙNG:

Nhân quả được sử dụng nhiều trong đông y, để đạt hiệu quả tốt cần chọn nhân chắc không ốp không bị mốc hay mối mọt.

THU HÁI:

Người dân thường thu hoạch quả vào giữa mùa thu, đây là thời điểm quả chín và đạt chất lượng tốt nhất.

BÀO CHẾ:

Sau khi hái quả chín về, đem sơ chế bụi vảy, rồi đãi lại bằng nước sạch. Tiếp đến mang đi phơi khô, cuối cùng giã hạt bằng cối chày dùng dần.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Nghiên cứu cho thấy trong úc lý nhân có chứa amygdalin, 58,3% – 74,2% fatty oil. Cùng các Volatile organic axit, chất Albumen thô, cellulose, tinh bột và oleic axit.

Chứa đến 0.96% Saponin, sterol cùng với sinh tố B1. Trong vỏ thân gồm nhiều chất thuộc da 6,3%. Bên cạnh đó lá chứa vitamin C 7,30 mg%, còn quả thì gồm 5,2% Fructo, hoa có 126,7mg% vitamin C.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, úc lý nhân có vị cay, đắng, hơi ngọt và có tính bình.

QUY KINH:

Dược liệu đi vào kinh Tiểu trường và Đại trường.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng trị táo bón, bụng trướng nước, thuỷ thủng, nước tiểu ít. Điều trị phụ nữ khí huyết ứ trệ, tay chân phù. Chữa phiền nhiệt, táo bón, bí đại tiện, táo bón thường xuyên. Chữa táo bón, trị phù, khí trệ và táo bón. Trị trẻ sơ sinh đại tiện không thông, kinh phong do nhiệt đờm.

Úc lý nhân chữa táo bón, trị phù, khí trệ và táo bón.

MỘT SỐ BÀI THUỐC:

Điều trị phụ nữ khí huyết ứ trệ, tay chân phù:

Cần có úc lý nhân 40g, diên hồ sách 20g, địa hoàng 28g, khiên ngưu tử 40g. Cùng với mộc hương 20g, quất bì 20g, quế 20g và tân lang 28g. Đem tán bột tất cả các vị, mỗi lần lấy khoảng 8g uống với rượu ấm.

Chữa phiền nhiệt, khát, táo bón:

Chuẩn bị bạch đào hoa 2g, đại hoàng 0,7g, hạnh nhân 3g, phòng kỷ 3g, phục linh 4g. Thêm tô tử 5g, sinh khương 2g, thanh bì 2g, úc lý nhân 4g, đem đi sắc uống hết trong ngày.

Khi bị bí đại tiện, táo bón thường xuyên:

Sử dụng úc lý nhân 12g, đương quy 3g, thục địa 3g, địa hoàng 6g. Thêm ma tử nhân 2g, đào nhân 2g, hạnh nhân 2g, chỉ thực 2g, hoàng cầm 2g, hậu phác 2g. Cùng với đại hoàng 3g, cam thảo 1,5g, tạo giáp 12g, khương hoạt 12g. Đem tất cả đi sắc uống hết trong ngày.

Chữa táo bón:

Đem sắc úc lý nhân, hạnh nhân, đào nhân và bá tử nhân.

Khi bị phù:

Cần có úc lý nhân, xích tiểu đậu, tang bạch bì, bạch mao căn với lượn vừa đủ.

Điều trị khí trệ và táo bón:

Sử dụng úc lý nhân, đào nhân, hạnh nhân, tùng tử nhân. Cùng với bá tử nhân, trần bì, làm thành hoàn để uống với ước ấm.

KIÊNG KỴ:

Trong trường hợp mất nước, âm hư, dịch suy không được dùng. Còn phụ nữ có thai tuyệt đối không được sử dụng.