Thuốc ôn

THUỐC ÔN – CHỮA THIÊN ĐẦU THỐNG

Thuốc ôn là một loại quả của cây quan âm hay cây màn kinh khi đã chín người dân thu hoặc chế biến sấy khô quả nên được gọi tên là thuốc ôn. Vị thuốc này dùng trong dân gian chữa đau đầu, buồn nôn, chán ăn. Mùi thơm từ quả này khi đốt lên giúp gây hưng phấn kích thích tăng cường chức năng tình dục.

Mô tả:

Thuốc ôn còn được biết đến với cái tên: màn kinh tử hay kinh tử, vạn kim tử, quan âm, thuốc kinh, đẹn ba lá.

Tên khoa học Vitex trifolia L. Thuộc họ cỏ roi ngựa Verbenaceae.

Thuốc ôn

Quả thuốc ôn (Fructus Viticis) là quả chín phơi hay sấy khô của cây màn kinh.

Cây màn kinh là một cây thân thảo nhỏ, có mùi thơm, cao tầm 2- 3m. Cành non có 4 cạnh, có lông mềm bao phủ, lá kép và thường có 3 lá chét. Trên cùng một cành nhiều khi phía trên hay phía dưới có lá đơn và chỉ gồm một lá chét. Cuống lá gầy hơi tròn có lông bao quanh, dài 2-3cm, phía dưới hẹp lại. Mặt trên nhẵn, mặt dưới nhiều lông trăng. Những lá chét hai bên nhỏ hơn, gân không nổi rõ. Hoa màu nơ nhạt, dài 12-14mm, mọc thành truỳ xim ở đầu cành, nhiều khi phía dưới có lá.

Thuốc ôn là loại quả của cây màn kinh hay cây ôn thuốc

Thuốc ôn có hình bầu dục có rãnh, đầu hơi dẹt. Rộng chừng 6 mm, được che kín quá nửa đài khi còn phát triển và tồn tại, mặt ngoài màu nâu đỏ đen. Hơi phủ lớp phấn màu trắng tro (nếu soi kính sẽ thấy lông). Trên đỉnh có lỗ hơi lõm xuống, phía cuống có đài tồn tại 1/2-2/3 quả, phía trên đài chia 5 hay 2 thùy. Vỏ ngoài mỏng, vỏ giữ xốp, vỏ trong màu xám vàng, chất nhẹ nhưng chắc. Cắt ngang như có dầu, màu trắng, có 4 ngăn, mỗi ngăn có 1 hạt. Vị đắng, mùi thơm đặc biệt.

Phân bố:

Tại Việt Nam cây mọc hoang ở nhiều nơi. Được tìm thấy ở những khu vực bờ biển như Nghệ An, Quảng Ninh, Hà Tĩnh.

Thu hái, chế biến:

Người dân thường thu hái quả cây màn kinh khi chín mang về sao vàng. Hoặc đốt tồn tính bảo quản trong hộp, dùng dưới dạng bột hoặc chế thành tinh dầu.

Thành phần hóa học:

Trong thuốc ôn có tinh dầu. Trong tinh dầu có chứa camphen, vitamin A, pinen (55%), ditecpen ancola C20 H32O (2%) và tetpenylaxetat.

Công dụng của thuốc ôn:

Theo dân gian quả thuốc ôn khi phơi khô đốt ngửi mùi chữa chứng khó thở. Chóng mặt, lấy bột cháy đen đắp vào vết thương để sát khuẩn thay nước muối.

Đông y cho rằng thuốc ôn có vị cay, hơi đắng tính hàn, vào 3 phế, bằng quang và kinh cam. Chủ trị tán phong nhiệt. Dùng chữa đầu nhức mắt hoa, suy giảm trí nhớ, mắt đau, viêm phế quản mãn tính.

Ngoài ra, thuốc ôn là một vị thuốc có tác dụng hỗ trợ điều trị cảm mạo, sốt, nhức đầu. Nhức bên thái dương, đau nhức trong mắt, mặt mũi tối tăm, còn có tác dụng giảm đau, kháng viêm.

Tinh dầu màn kinh tử còn được chế biến thành nhiều gia vị.

Tinh dầu màn kinh tử còn được dùng làm gia vị

Tây y đã nghiên cứu và chiết xuất thành phần Camphen trong cây thành một loại tinh dầu. Nó gần giống với loại tiêu lốp, long não, gừng. Để sản xuất một số loại thuốc như: Kubeken thuốc sát trùng, viêm nhiễm đường tiết niệu. Thuốc chống đau đầu parandol, Kubebenpfeffers tăng khả năng tình dục nam giới. Ngoài ra, còn được dùng làm gia vị để chế biến các món ăn.

Một số bài thuốc:

Chữa thiên đầu thống ( Đau nửa bên đầu, đau đầu âm ỉ, nhức nhối, thị giác kém,..)

Thuốc ôn 10g, cúc hoa 8g, xuyên khung 4g, tế tân 3g. Chích cam thảo 3g, bạch chỉ 3g, nước 600ml, sắc đặc còn 200ml. Chia uống trong ngày.

Chủ trị đau đầu, buồn nôn, chán ăn, chức năng sinh lý yếu:

Thuốc ôn 80g, rượu uống (30-40 0) một lít. Ngâm khoảng 10 ngày uống 2 lần, mỗi lần từ 10-15ml.

Bài thuốc làm cho tóc đen và dài:

Thuốc ôn và hàn chi (mở gấu) hai vị bằng nhau. Trộn với giấm thanh để bôi vào tóc.

Sưng vú:

Khi mới bị, dùng Thuốc ôn sao vàng, tán nhỏ. Mỗi lần uống 4g hòa với rượu, gạn lấy rượu uống còn bã đắp lên vú.

Lưu ý:

Phụ nữ có thai và cho con bú không nên dùng. Những người đang suy nhược thần kinh cần thận trọng khi sử dụng. Cần được bác sĩ và người có chuyên môn tư vấn kĩ.
Trong sách Đông y người ta có ghi những vị hư không nên dùng Thuốc ôn sợ sinh đờm. Những người đau mắt đỏ, huyết hư không phải phong tà không nên dùng.

Hướng Dẫn Sử Dụng:

Quả được thu hái từ cuối tháng 11 sau khi thu hái về và phơi khô, bỏ các tạp chất và cuống.
Ngày uống 6 -12g dưới dạng thuốc sắc hoặc với liều 2 – 3g dưới dạng thuốc bột.