Thoán hương

THOÁN HƯƠNG – TRỊ DI TINH, TAI Ù, CO GIẬT, HÔN MÊ DO SỐT CAO

Thoán hương hay còn được biết đến với cái tên là cánh kiến trắng, an tức hương, tịch tà, thiên kim mộc chi. Thoán hương có tác dụng hành khí, chỉ thống, khai khiếu, hoạt huyết, thanh thần, từ tà, an thần, làm ấm thận, trị trúng phong, ngực và bụng đau, đau nhức xương khớp. Dược liệu có tên khoa học là Benzoinum Styrax, thuộc họ Bồ đề (Styracaceae).

Thoán hương trị di tinh, tai ù, co giật và hôn mê do sốt cao

Mô tả:

Thoán hương thực chất là nhựa của cây bồ đề. Bồ đề thuộc loại thân gỗ, nhỏ, có chiều cao từ 15 – 20m.

Lá hình trứng, nhọn dần về phía đầu và tù ở phía gốc. Chiều rộng của lá là 22.5cm và có chiều dài 6 – 14cm. Lá thường mọc so le nhau và cuống nhỏ, ngắn. Phần mặt dưới của lá được phủ nhiều lông tơ, còn mặt trên thì nhẵn và bóng.

Hoa mọc thành chùm gồm nhiều bông nhỏ màu trắng. Hoa có nhị vàng và kèm theo mùi thơm đặc trưng. Quả hình cầu có đường kính trung bình từ 10 – 16mm. ( không copy dưới mọi hình thức).

Phân bố:

Ở nước ta, cây tập trung nhiều ở các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Nghệ An, Hà Tĩnh, Tuyên Quang. Ngoài ra cây còn phân bố nhiều ở Trung Quốc.

Bộ phận dùng của thoán hương:

Nhựa được sử dụng để làm thuốc, chọn loại có màu đỏ nhạt, nâu hoặc vàng nhạt. Có chất cứng nhưng hóa mềm khi gặp nhiệt và có mùi thơm đặc trưng.

Thu hái:

Thời điểm thu hoạch nhựa tốt nhất là vào tháng 6 – 7 hằng năm. Nhựa có chất lượng tốt nhất khi thu hoạch ở cây từ 5 – 10 năm tuổi.

Người ta thường rạch vào cành hoặc thân cây để cho mủ chảy ra.

Sơ chế:

Đem ngâm nhựa với rượu rồi nấu sôi từ 2 – 3 lần, cho đến khi nhựa chìm xuống dưới. Tiếp theo vớt nhựa ra, rồi thả vào nước lạnh cho cứng lại, sau đó mang đi phơi khô rồi dùng dần.

Bảo quản:

Dược liệu rất dễ bảo quản, chỉ cần để ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Thành phần hóa học:

Theo các nhà khoa học thì an tức hương chứa 70 – 80% chất keo, cinnamyl benzoate, acid siaresinolic. Bên cạnh đó, dược liệu còn có vanillin, lubanyl benzoate, coniferil benzoate.

Tính vị:

Theo đông y, thoán hương có vị cay, đắng, hơi ngọt và có tính ấm.

Công dụng:

Có tác dụng trị huyết vận ở sản hậu, trúng phong, ngực và bụng đau. Chữa đau nhức xương khớp do phong, chứng kinh phong ở trẻ nhỏ. Trị di tinh, tai ù, co giật và hôn mê do sốt cao.

Thoán hương chữa đau nhức xương khớp do phong, chứng kinh phong ở trẻ nhỏ

Một số bài thuốc:

Trị trúng phong gây hôn mê, ngất xỉu, đờm dãi:

Lấy 705g xạ hương, 50 lá vàng lá, 50g ngưu hoàng, 7.5g bocneol và 45g thoán hương. Thêm 30g đồi mồi, 30g chu sa, 30g hùng hoàng, 30g sừng tê giác, 30g hổ phách. Sau đó nghiền thành bột mịn, mỗi lần dùng 0.8g uống với nước ấm, mỗi ngày dùng 1 – 2 lần.

Chữa kinh phong ở trẻ nhỏ do tà:

Dùng một lượng vừa đủ thoán hương, đem đốt trên lửa cho tỏa ra mùi thơm rồi xông.

Điều trị hoắc loạn thể âm, hàn thấp và lãnh khí:

Đem 8g phụ tử, 8g nhân sâm, 4g thoán hương đi sắc lấy nước uống trong ngày.

Khi bị nứt nẻ ở đầu vú:

Lấy 100ml cồn 80 độ và 20g thoán hương đi ngâm trong vòng 10 ngày, rồi dùng dịch cồn thoa lên phần bị bệnh.

Chữa phụ nữ sau sinh bị huyết trướng, huyết vận gây cấm khẩu:

Chuẩn bị 20g ngũ linh chi cùng với 4g thoán hương. Sau đó đem hai vị đi tán thành bột mịn, mỗi lần lấy 4g uống cùng nước gừng.

Khi trẻ nhỏ bị đau bụng:

Sử dụng đại hồi, trầm hương, hoắc hương, thoán hương, mộc hương và đinh hương mỗi vị 12g. Thêm cam thảo, hương phụ cùng sa nhân mỗi loại 20g. Tán tất cả thành bột mịn, thêm mật ong làm thành hoàn. Mỗi lần lấy 4g uống cùng nước sắc từ lá tía tô.

Điều trị đau nhức xương khớp do phong thấp:

Cần có 160g thịt heo nạc và 80g thoán hương. Tiếp theo mang đi trộn bột thuốc với thịt heo đã thái nhỏ, rồi cho vào bình và đốt lửa lớn, cuối cùng đem đi xông.

Khi trúng ác khí và trúng phong:

Chuẩn bị 2g ngưu hoàng, 4.8g nhũ hương, 4.8g đơn sa, 4.8g hùng hoàng. Thêm 8g quỷ cửu, 4g sinh khương, 4g thạch xương bồ, 4g thoán hương. Lấy sinh khương và thạch xương bồ đi sắc lấy nước, còn các vị còn lại đem tán thành bột mịn. Sau đó dùng thuốc bột đã tán uống với thuốc sắc.

Trị co giật và hôn mê do sốt cao:

Dùng ngưu hoàng, chế nam tinh, đại mao, băng phiến, xạ hương, thoán hương, hùng hoàng, tê giác, chu sa, hổ phách, thiên trúc hoàng và nhân sâm. Tán thành bột, mỗi lần lấy 2 – 4g uống với nước ấm và ngày dùng từ 1 – 2 lần.

Chú ý khi dùng:

Người âm hư hỏa vượng, khí hư và các chứng bệnh không liên quan đến ác khí không được dùng.