Then hái

THEN HÁI – ĐIỀU TRỊ VÚ NGỰC SƯNG ĐAU VÀ GIÚP LẤY LẠI VÓC DÁNG SAU KHI SINH

Then hái hay còn gọi là dây mỡ lợn, dây hái, đài hái, mướp rừng, dây sén, mak khing, kigarasu-uri. Theo đông y, then hái có tác dụng chữa bệnh loét mũi, nhuận tràng, sưng vú, giúp phục hồi vóc dáng sau khi sinh. Cây có tên khoa học là Godgsonia macrocarpa, thuộc họ bí Cucurbitaceae.

Then hái chữa cảm mạo, cảm sốt và giúp giải độc an toàn.

Mô tả:

Then hái thuộc loại dây leo, thân mọc khỏe và nhẵn. Ở điều kiện thích hợp có thể dài tới 30m. Phiến lá hình tim, có thể chia thành 3 hay 5 thùy. Chiều rộng khoảng 15 – 25cm, ở phía bên trên có màu nhạt hơn. Thường dai cứng nhẵn và thùy thuôn dài có đầu nhọn.

Khi còn non lá đôi khi không chia thùy hoặc chỉ có 2 thùy. Với nhiều tua cuốn to, chắc khỏe, quăn xoắn. Những hoa đực thường tụ tập thành những ngù. Còn hoa cái đơn độc mọc ở những kẽ lá.

Cây có quả dạng cầu, có thể to bằng đầu người. Đường kính khoảng 20cm và ở bề mặt có chứa 10 – 12 khía trông không rõ. Bên trong quả là cùi trắng, cùng với 6 – 12 hạt.

Những hạt này thường rất to, dài tới 8cm và rộng khoảng 5cm. Có dạng hình trứng dẹt, lá mầm phát triển cùng một mặt phẳng một mặt khum. ( không copy dưới mọi hình thức).

Phân bố cây then hái:

Cây thường mọc hoang dại hay được trồng ở nhiều tỉnh như Hà tuyên, Vĩnh phúc, Phú thọ. Cùng các tỉnh Bắc thái, Thanh hóa, Nghệ tĩnh và vùng miền núi.

Ngoài ra còn tìm thấy loài thực vật này ở một số tỉnh thuộc miền Nam Trung Quốc, Ấn Độ, Indonexia, Malayxia và Nhật Bản.

Bộ phận dùng:

Hạt, thân lá được dùng chủ yếu để bào chế thuốc chữa bệnh.

Thu hái:

Thường hái quả ở những cây trên hai năm vào đầu tháng đến tháng 2 năm sau. Đây chính là thời điểm quả cho chất lượng cao.

Thành phần hóa học:

Theo nghiên cứu hạt chứa dầu với tỷ lệ 60 – 65%. Loại dầu này gần giống với mỡ lợn, do đó cây còn gọi là cây mỡ lợn.

Khi ta để lắng dầu sẽ tách thành hai lớp. Lớp ở bên trên chứa đến 20% panmitin, còn lớp phía dưới chủ yếu là chất olein.

Tính vị:

Theo đông y, hạt đài hái sống có vị đắng, không độc, còn dầu thì hơi đặc, màu vàng nhạt, không mùi và vị.

Công dụng:

Có tác dụng chữa sưng vú, con tắc vào tai, mũi. Giúp nhuận tràng, chữa lỵ, loét mũi, kháng sinh, chữa bệnh loét mũi. Phụ nữ mới ở cữ dùng dầu đài hái để xoa bụng sẽ giúp eo thon gọn hơn.

Điều trị vú ngực sưng đau và giúp lấy lại vóc dáng. Ngoài ra còn dùng dầu đài hái thay mỡ lợn và để thắp đèn. Chữa cảm mạo, cảm sốt và giúp giải độc an toàn.