THẠCH HỘC -CHỐNG HƯ HAO, NGƯỜI GẦY MÒN

Thạch hộc tên thường gọi là Kẹp thảo, Hoàng thảo dẹt, Kim thoa hoàng thảo, Hoàng thảo cẳng gà, Huỳnh thảo, Co vàng sào, Lan phi điệp, Phi điệp kép.

Thạch hộc có tên khoa học: Herba Dendrobii.

Tên thực vật: Dendrobium nobile Lindl; Dendrobium candidum wall.

Thuộc họ Lan – Orchidaceae

Thạch hộc chữa nóng trong, háo khát, thổ huyết

Mô Tả:

Thạch hộc là một cây thảo phụ sinh, mọc bám trên cây gỗ to hay vách đá ẩm, cây cao 30-60cm, mọc thành khóm. Thân hơi dẹt có rãnh dọc chia nhiều đốt, phía cuống thuôn hẹp, phía ngọn dày hơn, có màu vàng nhạt. Lá mọc so le hai bên thân, ngắn có bẹ, dài 6-12cm, rộng 1-3cm, không lông. Hoa to dài 4-4,5cm, rộng 3-3,5cm, màu hồng hoặc trắng pha hồng mọc thành chùm ngắn ở kẽ những lá đã rụng. Quả dài hình thoi, lúc khô tự mở theo các rãnh dọc. Hạt nhiều. Cây ra hoa vào tháng 3-4, có quả tháng 5-6.

Phân bố:

Ở khắp các tỉnh miền núi nước ta; phía Nam Trung Quốc, Thái Lan, Lào và Malaixia, thường mọc trên cây gỗ trong rừng. Ở nước ta cũng gặp ở rừng Quảng Trị, Quảng Nam – Ðà Nẵng, Gia Lai, Lâm Ðồng.

Thu hái và Chế biến:

Thân và cành, thu hái vào giữa mùa hè, cắt bỏ rễ và lá, rửa sạch sau đó ngâm nước ủ cho mềm, bóc bỏ lớp màng mỏng bên ngoài rồi phơi và sấy khô. Khi dùng, tẩm rượu đồ chín, thái nhỏ.

Thành phần hóa học:

Cây chứa chất nhầy, Herba Dendrobii – dendrobine, nobilonin, dendrin và G-hydroxydendrobin.

Tính vị:

Thạch hộc có vị ngọt nhạt, hơi mặn, không độc, tính hơi lạnh, đi vào 3 kinh phế, có tác dụng ôn thận, trừ hư nhiệt, trừ phiền chỉ khát, bổ khí, ích tinh, bổ dưỡng thanh nhiệt, chỉ khát, sinh tân dịch, cường âm, tráng dương, mạnh dạ dày, bồi bổ khí huyết, cứng gân cốt.

Tác dụng:

Thạch hộc chữa lao lực, gầy yếu, ho, sốt nóng, miệng khô khát, mồ hôi trộm, thiểu năng sinh dục ở nam giới, chân tay và lưng đau nhức, nóng trong, đau dạ dày, viêm ruột.

Thạch hộc có tác dụng làm tăng đường huyết ở mức độ trung bình, lượng cao Thạch hộc có thể ức chế hô hấp, tim, hạ huyết áp.

Thạch hộc chữa suy nhược thần kinh, chóng mặt, nhức đầu

Đối tượng sử dụng:

Người thận yếu, suy giảm chức năng thận

Người có biểu hiện chân tay lạnh, miệng khô, họng háo nước

Người gầy yếu, kém ăn, thiếu máu, suy dinh dưỡng

Người bị ho hen kéo dài mãi không khỏi

Người thường xuyên bị đổ mồ hôi trộm

Một số bài thuốc dùng Thạch hộc:

Chống hư hao, người gầy mòn:

Thạch hộc 6g, Mạch môn đông 4g. Ngũ vị tử 4g, Ðẳng sâm 5g, Cam thảo chích 4g, Kỷ tử 4g, Ngưu tất 4g, Ðỗ trọng 4g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày.

Trẻ em khó thở:

Cả cây giã nhỏ lẫn mật ong cho uống.

Chữa suy nhược thần kinh, chóng mặt, nhức đầu, hoa mắt, ù tai, khó ngủ:

Thạch hộc, kỷ tử, sa sâm, mạch môn, hạ khô thảo, mẫu lệ mỗi vị 12g; câu đằng 16g ; địa cốt bì, trạch tả, táo nhân, cúc hoa, mỗi vị 8g. Tất cả tán nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.

Chữa lao lực, ho, sốt nóng:

Thạch hộc, khiếm thực mỗi vị 40g; thục địa, hoài sơn, mỗi vị 30g; tang thầm, tỳ giải mỗi vị 20g. Thục địa chưng cách thủy cho mềm, giã nhuyễn. Các dược liệu khác thái nhỏ, sấy khô, sao vàng, tán bột mịn rồi trộn với thục địa và mật ong, lượng vừa đủ để làm viên, mỗi viên 12g, ngày uống 2 lần với nước sôi để nguội. Người lớn mỗi lần 1 viên (uống với nước sôi để nguội); trẻ em 3 – 6 tuổi mỗi lần 1/4 viên; 7 – 10 tuổi mỗi lần 1/2 viên; 11 – 15 tuổi mỗi lần 3/4 viên.

Chữa di, mộng tinh:

Thạch hộc, kim anh, sa sâm, mạch môn, khiếm thực, liên nhục mỗi vị 12g; quy bản 8g. Sắc uống trong ngày.

Chữa viêm bàng quang mạn tính:

Thạch hộc, sa sâm, thục địa, ngưu tất, vỏ núc nác mỗi vị 12g; kim ngân hoa 20g; mã đề, tỳ giải mỗi vị 16g. Sắc uống ngày 1 thang.

Chữa nha chu viêm, làm chắc chân răng:

Thạch hộc, sinh địa, huyền sâm, sâm, quy bản, ngọc trúc, kỷ tử, thăng ma, mỗi vị 12g; kim ngân hoa 16g, bạch thược 8g, sắc lấy 200ml nước đặc, uống một nửa và ngậm một nửa dung dịch.

Chữa nóng trong, háo khát, thổ huyết:

Thạch hộc, sinh địa, thục địa, sa sâm, đan sâm, thiên môn, ngưu tất, mỗi vị 16g; ngũ vị tử 3g. Sắc uống. Hoặc thạch hộc 4g, chè xanh 2g, hãm với nước sôi, uống hoặc súc, ngậm trong ngày.

Thanh nhiệt, giảm háo khát:

Thạch hộc còn phối hợp với thiên môn, tì bà diệp, trần bì, sắc uống chữa ho; với đẳng sâm, câu kỷ, ngưu tất, đỗ trọng, sa sâm để chữa đau nhức xương; với ngọc trúc, mía.