Hoàng bá

HOÀNG BÁ – THANH NHIỆT VÀ CHỮA TRỊ CÁC BỆNH NGOÀI DA

Hoàng bá có tác dụng chữa các bệnh ngoài da, tả lị, trĩ và nhiều căn bệnh khác. Hoàng bá còn có tên gọi khác là hoàng nghiệt đây là vị thuốc đa công dụng, đặc biệt là hiệu quả điều trị bệnh đường ruột.

Hoàng bá có tên khoa học là: Phellodendron amurense Rupr. Thuộc họ Cam Rutaceae.

Hoàng bá điều trị bệnh trĩ nội, ngoại, trị lị cấp tính, viêm ruột cấp tính

Mô tả:

Thuộc loại cây gỗ cao từ 10 – 30 m, đường kính ngang ngực tới 1 m, phân nhiều cành. Lá có 7 – 13 lá chét, cuống nhẵn hoặc có lông tơ. Phiến lá chét có hình trứng thuôn hay hình bầu dục, dài từ 5 – 12cm. Lá có màu lục sẫm ở mặt trên và màu lục nhạt có lông mềm ở mặt dưới.

Chùm hoa và chùm quả lỏng lẻo, cuống nhỏ thanh mảnh. Hoa là loại hoa đơn tính, màu vàng lục, mọc thành chùy ở đầu cành và ở ngọn thân. Thường hay ra hoa tháng 5 – 6. Quả dạng hình cầu, đường kính khoảng 1 cm khi chín quá có màu tím đen. Hạt kích thước khoảng 6 × 3 mm, mỗi quả có từ 2 – 5 hạt, kết quả vào tháng 9 – 10.

Vỏ của cây hoàng bá dày, sần sùi, có màu nâu xam xám ở mặt ngoài và màu vàng tươi ở mặt trong.

Phân bố:

Cây hoàng nghiệt sinh sống trong các khu rừng miền núi hay các bụi rậm, thung lũng. Khu vực phân bố: Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Viễn Đông Nga. Tuy nhiên hiện nay loài này được trồng ở nhiều nơi khác để làm thuốc trong đó có Việt Nam.

Thành phần hóa học:

Theo các nhà khoa học trong cỏ cây có becberin 1,6%, một lượng nhỏ panmatin.

Bộ phận dùng làm thuốc:

Dùng vỏ cây Hoàng bá- Phellodendron amurense Rupr.

Tính vị:

Hoàng nghiệt có vị đắng, tính hàn.

Qui kinh:

Vào 3 kinh Thận, Bàng quang, Tỳ.

Công dụng:

Hoàng bá chữa các bệnh như vàng da, mẩn ngứa, ban sởi, viêm họng, ho, đau dạ dày. Hạt cây hoàng bá có tên mộc hồ điệp, chữa ho lâu ngày, viêm khí quản, đau dạ dày. Lợi thấp, thoái hoàng, trị viêm gan, có biểu hiện sốt và sợ lạnh, nôn mửa, bụng trướng, đái vàng, rêu lưỡi vàng dày và mạch nhanh gấp.

Trị tiêu hóa kém, vàng da do viêm ống mật

Một số bài thuốc:

Điều trị bệnh trĩ nội, ngoại:

Hoàng bá 10g, cây cối xay 10g, cam thảo 5g đun nước uống trong ngày.

Tiêu hóa kém, vàng da do viêm ống mật:

Hoàng bá 12g, chi tử 12g, cam thảo 6g, nước 600ml. Tất cả đem sắc, sắc đến khi còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.

Phụ nữ có thai đi lỵ:

Hoàng bá tẩm mật sao cho cháy, tán nhỏ. Dùng một củ tỏi đã bóc vỏ giã nát, cho thêm bột hoàng bá vào viên bằng hạt ngô. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 10 – 30 viên.

Trị lị cấp tính, viêm ruột cấp tính:

Hoàng bá 9g, bồ công anh 15g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 3 lần trước bữa ăn. Uống liên tục trong vòng 2 tuần.

Lở miệng loét lưỡi:

Hoàng bá chẻ nhỏ cho vào mồm ngậm. Nước có thể nuốt hoặc nhổ đi đều được.

Trị âm hư, giáng hỏa, đau nóng trong xương, mồ hôi trộm, mộng tinh, di tinh, hoạt tinh:

Tri mẫu 12g, hoàng bá 8g, địa hoàng 20g, đơn bì 12g, sơn thù du 8g, sơn dược 16g, phục linh 12g, trạch tả 12g. Tất cả đem sắc uống.

Thanh nhiệt, trị bạch đới, trị đới hạ sắc vàng, âm đạo có trùng roi gây ngứa:

Hoàng bá 12g, sơn dược 16g, khiếm thực 12g, xa tiền tử 16g, bạch quả 12g. Tất cả đem sắc uống.

Trị các chứng nhiệt độc bế tắc sinh ung nhọt, phát ban do thấp ở da:

Hoàng bá nghiền thành bột mịn, pha với nước chè đặc, kết hợp với khổ sâm 12g. Sắc nước rửa ngoài. Có thể trộn với trứng gà bôi để trị sưng vú.

Trị di tinh, tiểu đục:

Hoàng bá tán bột mịn, vỏ hến hoặc vỏ hàu nung thành bột. Lấy cả hai lượng bằng nhau, trộn đều. Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 5 – 9g với nước sôi để nguội. Khi uống thuốc này nên kiêng ăn uống các thức ăn cay, nóng.

Trị viêm gan cấp tính, bụng trướng, tiểu đỏ, đau vùng gan:

Hoàng bá 12g, mộc thông, chi tử, chỉ xác, đại hoàng, nọc sởi lấy mỗi vị 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần, uống trước bữa ăn 1 giờ. Uống liên tục 3 – 4 tuần.

Trị đái tháo đường kèm chứng âm hư hỏa vượng, đau đầu, hoa mắt:

Hoàng bá, quy bản, đỗ trọng, tri mẫu, trắc bách diệp, kỷ tử, lấy mỗi vị 12g. Cam thảo, ngũ vị tử, lấy mỗi vị 6g. Sắc uống ngày 1 thang, chia làm 3 lần, uống trước bữa ăn. Uống liên tục 2 – 3 tuần.

Trị viêm da, ngứa lở, các nốt chảy nước vàng:

Hoàng bá, thạch cao lấy mỗi vị 30g, nghiền bột mịn. Sau đó rắc vào chỗ bị thương, dùng vải gạc sạch băng lại.

Trị viêm tai giữa ở trẻ em:

Trước hết rửa sạch tai bằng nước ôxy già, sau đó dùng dịch chiết hoàng bá (hoàng bá khô cắt miếng nhỏ khoảng 3g, cho vào chén nhỏ. Thêm nước sôi hấp lên mặt nồi cơm). Gạn lấy dịch trong, để nguội, nhỏ vào tai bị viêm 3 – 4 giọt, nằm nghiêng 10 – 15 phút. Ngày làm 2 lần.