HẠT Ý DĨ – THẦN DƯỢC QUÝ BỒI BỔ SỨC KHỎE

Hạt ý dĩ vị ngọt nhạt, tính hơi hàn có tác dụng kiện tỳ bổ phế, lợi thấp, thanh nhiệt thẩm thấp, trừ mủ. Là vị thuốc quý hay dùng chữa bệnh viêm đường tiêu hóa, tiêu chảy, viêm ruột thừa, viêm ruột mạn tính, bạch đới, khí hư, phù thũng, tê thấp, ung thư phổi và dạ dày, áp xe phổi.

Hạt ý dĩ làm thuốc bổ chữa lao lực

Hạt ý dĩ có tên gọi khác là dĩ mễ, dĩ nhân, hạt bo bo, bo bo, hạt bo bo cườm gạo, ý dĩ nhân, ý mễ, lục cốc tử, mễ nhân. Tên khoa học Coix lachryma-jobi L. Thuộc họ Lúa Poaceae (Gramineae).Ý dĩ, ý dĩ nhân (semen coicis) là nhân đã loại vỏ phơi hay sấy khô của cây ý dĩ.

Hạt ý dĩ là loại hạt có giá trị dinh dưỡng cao do lượng protid và chất béo và chất tinh bột cho nên giúp tẩm bổ sức khỏe cho người già, trẻ em, người mới ốm dậy, còn giúp lợi sữa cho phụ nữ sau sinh.

Mô tả:

Ý dĩ là một loại cây sống hàng năm khi cây phát triển cao tới 1 – 2 m, thân nhẵn bóng không có lông, có vạch dọc ở thân cây. Lá hình mác to, rộng tới khoảng 3cm, có những gân nổi rõ, gân giữa to. Lá của nó giống như cây cỏ sữa thường được trồng lấy cỏ cho bò ăn. Hoa có đơn tính, thường mọc ở vùng kẽ lá thành bông. Quả được bao bọc bằng bẹ của một lá. Hạt ý dĩ thu hái 1 lần trong năm vào mùa thu từ tháng 8 – 9 âm lịch. Thời gian này là lúc cây bắt đầu khô héo, hạt đã già. Cắt cả cây về đập lấy hạt, rồi đem phơi khô làm thuốc.

Phân bố:

Cây mọc hoang và được trồng nhiều nơi trong nước. Ý dĩ ưa đất phù sa, ẩm mát ở miền núi nước ta, thường mọc ở gần ven sông ven suối. Dùng hạt để ăn và làm thuốc. Nhiều món ăn ngon có ý dĩ như: cơm độn ý dĩ, ý dĩ hầm gà, chè ý dĩ long nhãn, sen.

Thành phần hóa học:

Trong hạt ý dĩ có rất nhiều dưỡng chất quý: Trong đó có khoảng 65% chất hydratcacbon, 13,7% chất protit, các axit amin và 5,4% chất béo và nhiều tinh bột.

Người ta tìm thấy chất coixin trong hạt ý dĩ là một chất protit rất đặc biệt.

Trong rễ ý dĩ cũng có chừng 52% tinh bột, 17,6% chất protein và 7,2% chất béo.

Bộ phận dùng:

Hạt và rễ ý dĩ chính là bộ phận được sử dụng làm thuốc.

Tính vị:

Trong y học cổ truyền hạt ý dĩ có vị ngọt, tính hơi hàn đi vào 3 kinh tì, vị, phế.

Rễ có vị đắng, ngọt nhẹ, tính hàn có tác dụng sát trùng, tiêu viêm.

Công dụng:

* Ý dĩ chứa lượng protid, nhiều chất tinh bộ và chất béo, nên hay được dùng như là một vị thuốc để chữa nhiều bệnh như tả lỵ, rất lợi tiểu tiện, chữa gân co, chữa bệnh phong thấp lâu năm. Dùng khoảng 30 g ý dĩ , kết hợp với nhiều vị thuốc khác.

* Ngoài ra, thì loại cây này còn được dùng để chữa những bệnh như là chữa đi tiện ra sỏi, chữa lao lực hoặc bệnh nôn ra máu, chữa tê thấp…

* Ý dĩ còn điều trị rối loạn nội tiết thông qua việc giảm progesterone và testosterone. Nữ giới ăn ý dĩ thường xuyên thì có thể giảm các triệu chứng đau đớn trong kỳ kinh nguyệt. Người béo phì thiết lập chế độ ăn uống có ý dĩ có thể giảm cân một cách hiệu quả.

* Ý dĩ có 4 nhóm công dụng chính: lợi thấp, kiện tỳ, bài mủ và thư cân hoạt lạc. Dùng sống thì lợi thấp, bài mủ và dùng sao chín thì kiện tỳ.

– Lợi thấp:

Sinh ý dĩ nhân (sống) có tác dụng lợi thủy trừ thấp:

Phối hợp dùng với xa tiền tử, phục linh, trạch tả… dùng chữa tiểu bất lợi thủy thũng. Phối hợp với mộc qua, ngưu tất, phòng kỷ, tử tô, cau… dùng cho chân gối sưng đau, thấp, cước khí.

– Kiện tỳ:

Ý dĩ nhân (sao) có công hiệu kiện tì trừ thấp:

Phối hợp với bạch truật, phục linh, sơn dược sao, sao biển đậu, sao khiếm thực mễ… dùng chữa tỳ hư ỉa chảy. Với người tỳ hư, thấp thịnh, thường dùng cả 2 loại sinh sống và sao ý dĩ nhân, thì có hiệu quả kiện tì, lợi thấp.

– Bài mủ:

Sinh ý dĩ nhân không những có thể lợi thấp, mà còn có hiệu quả thanh nhiệt bài mủ:

Dùng với đông qua tử, đào nhân, lô căn… chữa phế ung. Phối hợp dùng với cát cánh, bạch cập… dùng chữa phế ung, thổ ra nhiều mủ… thì có tác dụng trợ giúp bài mủ.

– Thư cân:

Sinh dĩ nhân có tác dụng thư cân (gân), lợi khớp, giải đau tê:

Phối hợp dùng với uy linh tiên, phòng kỷ, khương hoạt, độc hoạt, tang chi, xích thược, đương quy, phụ phiến… dùng chữa phong thấp tê đau, co giật, thể không co duỗi. Với phong thấp tê bại lâu ngày, gân co rút khớp và chi biến dạng, phải dùng ý dĩ nhân và phối hợp dùng với các thuốc kể trên, ngoài ra đồng thời phải phối hợp dùng với cốt toái bổ, sơn giáp nướng, hồng hoa, địa long, hổ cốt (không có thì dùng xương báo) tục đoạn, mộc qua, để hoạt huyết thông lạc, thư cân tráng cốt. Trường hợp này dùng sống và sao ý dĩ nhân, vừa là để lợi thấp thư cân lại vừa kiện tỳ ích vị.

Hạt ý dĩ còn giúp lợi sữa cho phụ nữ sau sinh

Một số bài thuốc:

– Điều trị tiêu hóa kém, chứng tỳ hư:

Dùng 40g ý dĩ, 40g bạch biển đậu, 40g hoài sơn, 30g sơn tra, 30g sử quân tử (bỏ vỏ lụa), 30g liên nhục, 16g thần khúc, 200g đương quy, 100g gạo nếp. Đem tất cả các nguyên liệu trên sao vàng hết rồi tán bột mịn. Uống với nước ấm 2 lần/ ngày, mỗi lần từ 12g đến 16g (đối với trẻ em thì giảm liều lượng lại tùy vào độ tuổi).

– Chữa tiêu chảy, bụng trướng, bổ tỳ:

Dùng 30g hạt bo bo,16g hạt mã đề. Sắc với nước và uống hết trong ngày.

– Điều trị rối loạn tiêu hóa ở trẻ em, tiêu chảy kéo dài, tiểu đục:

Dùng 12g hạt ý dĩ, 10g hoài sơn đồ sao. Đem đi tán thành bột mịn. Uống từ 2 đến 3 lần/ ngày với nước cơm, mỗi lần từ 6g đến 7g.

– Chữa bệnh tiêu chảy mạn tính:

Dùng 50g hạt bo bo, 40g hạt sen, 5g sa nhân. Sao vàng hạt bo bo và hạt sen, rồi đem tất cả đi tán thành bột mịn. Uống từ 2 đến 3 lần/ ngày với nước cơm, mỗi lần từ 10g đến 15g.

– Điều trị chứng vàng da:

Dùng 6g rễ ý dĩ, 30g nhân trần. Sắc với nước rồi chia làm 3 phần, thêm chút đường vào dùng uống trong ngày.

– Chữa tiểu buốt, tiểu rát:

Dùng 20g đến 50g hạt bo bo sống. Cho bo bo vào nước và nấu như dạng cháo loãng và ăn trong ngày.

– Làm thuốc bổ chữa lao lực:

Lấy 5g hạt ý dĩ, 3g mạch môn đông, 3g tang bạch bì (vỏ trắng rễ cây dâu tằm), 3g bách bộ, 3g thiên môn đông, 600ml nước. Cho tất cả vào nước và nấu sắc xuống còn 200 ml. Chia thành 3 lần uống hết trong ngày.

– Điều trị chứng khí hư quá nhiều ở phụ nữ:

Lấy 30g rễ cây ý dĩ, 12g táo tàu. Sắc với nước, chia thành 3 phần và uống lần lượt trong ngày.

– Chữa chứng kinh nguyệt không thông:

Lấy 30g rễ cây bo bo tươi (hoặc 12g khô). Sắc với nước; uống trong ngày, trước mỗi chu kỳ uống từ 3 đến 5 thang.

– Tăng tiết sữa cho phụ nữ sau sinh:

Lấy 30g hạt ý dĩ sao vàng, 20g lá cây sung tật, 1 móng giò lợn, lượng gạo nếp vừa đủ; nấu thành cháo. Ăn mỗi ngày.

Cháo ý dĩ rất tốt cho phụ nữ sau sinh

Lưu ý:

Bạn tuyệt đối không dùng hạt ý dĩ sống mà chưa sao vì sẽ gây mất sữa ở phụ nữ sau sinh và nếu có thể trạng hàn thì khi mang thai phải dùng bo bo theo liều lượng được chỉ định của y bác sĩ.

– Trị ung thư phổi, dạ dày, đại tràng:

Hạt Bo bo sao vàng 100 g. Sắc uống ngày một thang.

– Trị ung thư dạ dày:

Hạt Bo bo sao vàng, tán bột, ngày uống 40 g.

– Trẻ em rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài, đái đục:

Hạt Bo bo 12 g, Hoài sơn đồ sao 10 g tán bột, cho ăn mỗi lần 6-7 g hòa với nước cơm, ngày ăn 2-3 lần.

– Trị tiêu chảy mạn tính:

Hạt Bo bo sao vàng 50 g, Hạt sen sao vàng 40 g, Sa nhân 5 g. Tất cả đem tán bột mịn, ngày uống 2-3 lần với nước cơm, mỗi lần 10-15 g.

– Tê thấp, đau lưng, mỏi khớp:

Hạt Bo bo sao vàng 30 g; Thổ phục linh, Cẩu tích, Tỳ giải đều 20 g. Sắc uống ngày một thang.

– Phù nề, đái đục:

Rễ cây Bo bo, Tỳ giải, Thổ phục linh, hạt cây Mã đề (Xa tiền tử) đều 20 g. Sắc uống ngày một thang.

– Đơn chữa tiểu tiện ra sỏi:

Ý dĩ 20g, nước 600ml, sắc còn 200ml. Uống liên tục đến khi thấy tiêu tiện bình thường là được. Ý dĩ làm thuốc

– Đơn thuốc chữa bệnh phổi nôn ra máu:

Ý dĩ 40g, nước 400ml (2 bát)sắc còn 1 bát (200ml) thêm ít rượu vào uống làm hai lần trong ngày. Uống luôn 10 ngày.

– Bài thuốc chữa tê thấp:

Ý dĩ nhân 40g, phổ thục linh 20g nước 600ml, sắc còn 200ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày. Uống liền 10 ngày nếu thấy tiểu tiện nhiều là bệnh giảm.

Những người nên dùng:

– Bệnh nhân mắc chứng tiểu ra sỏi.

– Người mắc các chứng bệnh về phổi.

– Người bị phong thấp, đau nhức xương khớp.

– Người bệnh gan, vàng da.

Cách dùng hạt ý dĩ:

Dùng 8 – 20 gr rửa sạch, đun nước uống trong ngày. Dùng riêng hay phối hợp với nhiều vị thuốc khác.

Công dụng làm đẹp hạt ý dĩ:

– Dùng để dưỡng da thay thế sữa rửa mặt:

Dùng 1kg hạt ý dĩ tán thành dạng bột mịn cất vào lọ kín để dùng dần. Mỗi lần lấy khoảng 50g bột ý dĩ đem ngâm với nước ấm, để qua đêm sao cho bột ý dĩ lên men (Khi thấy bột này có mùi chua là được). Mỗi sáng bạn hãy thoa đều bột này lên mặt rồi rửa bằng nước sạch, dùng liên tục 1 tuần và cảm nhận.

– Dùng bột ý dĩ làm mặt nạ dưỡng da và điều trị tàn nhang:

Lấy 1 thìa cà phê bột ý dĩ; 2 thìa cà phê mật ong. Đem trộn đều với nhau, dùng chổi mềm quét hỗn hợp này lên mặt, cổ, vai, ngực và các vùng da mà bạn có ý định dưỡng trắng da, hoặc các vùng da bị tàn nhang.

– Dùng giảm béo:

Hạt ý dĩ 10g, lá sen khô 10g, táo mèo khô 10g đem sắc chung với 1 lít nước uống trong ngày. Dùng liên tục khoảng 1 tháng, kết hợp với chế độ ăn uống và luyện tập thể thao sẽ giúp bạn giảm cân hiệu quả.

– Chữa mụn trứng cá:

Lấy 50g thiên quỳ thảo (tử bối thiên quỳ thảo – lấy loại lá tía) tươi (hoặc 15 g khô), 30g hạt ý dĩ. Cho tất cả vào nước vo gạo và nấu thành cháo. Lúc ăn nhớ vớt thiên quỳ thảo ra, chia toàn bộ thành 3 phần và ăn trong ngày.