CHỈ THỰC – BÀI THUỐC VÀNG CHỮA BỆNH ĐAU DẠ DÀY

Chỉ thực là một vị thuốc trong đông y còn được biết đến với nhiều tên gọi khác là: Cam Ba Lá, Trấp, Chấp, Kim quất, Khổ chanh, Chỉ thiệt, trái non của quả Trấp, Đổng đình, Niêm thích, Phá hông chùy, Chùy hông phích lịch (Hòa Hán dược khảo).

Chỉ thực trị ngực bụng căng đầy, thực tích đàm trệ, đau dạ dày…

Chỉ thực là một loài thuộc họ cam có tên khoa học là: Fructus ponciri Immaturi, Fructus aurantii Immaturi

Mô tả:

Chỉ thực là quả của cây Chỉ thuộc họ cam bề ngoài nhìn giống như cây cam cây nhỡ, rậm lá, có gai dài, lá đơn mọc so le hình bầu dục dài từ 7 – 10 cm, hoa màu trắng có 5 cánh, quả có vỏ xù xì, có mùi thơm, màu vàng nhạt, vỏ giày có vị đắng quả có nhiều hạt.

Phân bố:

Chỉ thực là loài cây mọc hoang ở nước ta cây có nhiều ở các tỉnh Nghệ Tĩnh, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thanh hóa.

Bộ phận dùng làm thuốc là quả non vào khoảng tháng 4-6 hàng năm khi cây đơm hoa kết trái người ta thu hái những quả non hoặc những quả non rụng xuống gốc quả có kích cỡ đường kính trên 1cm thì bổ đôi 1cm trở xuống để nguyên, rửa sạch, ủ mềm sau đó xắt lát hoặc bào mỏng sao giòn, khô ta thu được Chỉ Thực.

Sau khi sơ chế ta thu được Chỉ Thực gồm các quả nguyên hình cầu và quả bổ đôi hình bán cầu. Quả nguyên đường kính 0,5-1cm, vỏ ngoài màu nâu đen, có vết tích của cuống quả, bên phía đối diện có một chấm nhỏ lồi là vết tích vòi nhụy đã rụng. Quả bổ đôi đường kính 1-1,5cm. Mặt cắt ngang có một vòng vỏ quả ngoài mỏng, màu nâu, sát vỏ có một vòng vỏ quả ngoài mỏng, màu nâu, sát vỏ có một túi tinh dầu lỗ chỗ, một lớp cùi màu ngà vàng hoặc vàng nâu nhạt, hơi lồi lên, giữa là ruột màu đen nâu, có những múi hình tia nan hoa bánh xe. Chất cứng chắc, vị đắng mát, mùi thơm nhẹ. Nếu loại vỏ mỏng là Cẩu quất (quít). Dùng thứ quả gần chín, còn xanh vỏ, đã bổ đôi, cùi càng dầy càng tốt, mùi thơm, ruột bé trắng ngà, để lâu năm cứng chắc không ẩm mốc là tốt. Quả nhỏ, vỏ dày, trong đặc, chắc, nhiều thịt, nhỏ ruột không mốc, mọt là tốt. Thứ to nhiều ruột là xấu.