Cây lai

CÂY LAI – CHỮA ĐAU RĂNG, SÂU RĂNG, ĐIỀU TRỊ BỆNH LỴ VÀ ỈA CHẢY

Cây lai được dùng trong công nghiệp xà phòng, chế dầu nhờn, thắp sáng, pha sơn, véc ni. Cây còn có tên gọi khác là thạch lật, ly, sekiritsu, bancoulier à trois. Ngoài ra cây có tên khoa học là Aleurites moluccana Willd. (Aleurites triloba Forst.), thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Cây lai điều trị bệnh lỵ, ỉa chảy, bệnh spru và các bệnh về tóc các tuyến.

MÔ TẢ:

Cây lai mọc chậm hơn cây trẩu, nhưng càng về sau lại có kích thước to lớn hơn và sống lâu hơn. Ở điều kiện thích hợp, cây có thể cao hơn 10m.

Khi mới mọc lá có màu lục xám nhạt và nhiều lông tơ. Còn khi đã trưởng thành thì mặt trên sẽ bóng. Những cành non, lá sẽ chia thành ba thùy. Còn ở các cành già thì lá hơi hình ba cạnh. Ở phần đỉnh lá nhọn và có cuống dài khoảng 6 – 12cm.

Phần cụm hoa chùm kép, dài khoảng 10 – 15cm. Mỗi chùm đều chứa rất nhiều hoa màu trắng. Hoa đực và hoa cái đều mọc cùng gốc có 5 cánh.

Quả hạch dạng cầu nhẵn, bên trong hạch chứa một hoặc hai hạt, có đường kính 3 – 4cm. Mùa hoa nở rộ vào tháng 4 – 5 còn mùa quả chín từ tháng 8 – 9. Đôi khi có những năm sẽ có hai vụ hoa. (không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Đây là cây bản địa của châu Úc, hiện nay được trồng phổ biến ở nhiều tỉnh ở nước ta. Phổ biến nhất là ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình. Hay Hà Tây, Hòa Bình, Phú Thọ, Hà Giang, Bắc Cạn, Thái Nguyên.

BỘ PHẬN DÙNG:

Hạt được lấy để ép dầu hoặc xâu vào que để đốt thay nến.

THU HÁI:

Thường thu hái quả vào tháng 8 – 10.

CHẾ BIẾN:

Thu hái quả về, rồi đập lấy hạt, phơi cho khô rồi đem ép thành dầu.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Nghiên cứu cho thấy trong hạt lai có đến 60% chất dầu béo. Có khi hàm lượng dầu có thể hơn 65%.

Trung bình trong 100kg quả khô cho ra 7 – 10kg hạt. Ép được 40 – 45kg dầu, còn khi dùng dung môi để chiết thì có thể đạt 55 – 65%.

Dầu trong, lỏng ở nhiệt độ 25°C và có màu vàng rơm. Tỷ trọng ở 15°C là 0,927, độ axit tính bằng axit oleic là 0,70. Chỉ số xà phòng là 175 còn chỉ số iốt 137.

Trong nhân chứa một chất có tác dụng tẩy mạnh, thường nằm gần toàn bộ trong khô dầu. Đôi khi sẽ gây nguy hiểm cho người dùng nếu không biết cách sử dụng.

CÔNG DỤNG:

Được sử dụng làm nguồn dầu pha sơn, vì có tính chất dầu khô. Ngoài ra còn có dùng để nấu xà phòng, dầu nhờn. Dùng để chế dầu thắp sáng, pha sơn, véc ni.

Điều trị bệnh lỵ, ỉa chảy, bệnh spru và các bệnh về tóc các tuyến. Ở Ấn Ðộ và Philippin, dầu hạt được dùng để làm thuốc xổ.

Cây lai dùng để chế dầu thắp sáng, pha sơn, véc ni.

BÀI THUỐC:

Chữa đau răng, sâu răng:

Cần có vỏ thân cây lai, cạo sạch vỏ bên ngoài,. Rồi thái nhỏ phơi khô, mỗi lần dùng 10g, sắc nước đặc. Sau đó ngậm một lúc, rồi nhổ đi. Ngoài ra ta có thể phối hợp với vỏ cây trám, rễ cà dại, rễ chanh.

CHÚ Ý:

Trong dầu lai có chất gây tẩy, chỉ cần 1-5ml đủ gây tẩy, nên thường không sử dụng qua đường miệng.