Cát sâm

CÁT SÂM – ĐIỀU TRỊ SUY NHƯỢC CƠ THỂ VÀ VIÊM GAN TRUYỀN NHIỄM

Cát sâm hay còn được gọi với cái tên sâm nam, sâm chèo mèo, sơn liên ngẫu, ngưu đại lực. Theo đông y, cát sâm có tác dụng trị ho nhiều đờm, sốt về chiều đêm, nhức đầu, bí tiểu, kém ăn, chống suy nhược cơ thể, thuốc bổ mát. Cây có tên khoa học là Milletia speciora Champ, thuộc họ Cánh Bướm (Fabaceae).

Cát sâm điều trị suy nhược cơ thể, viêm gan truyền nhiễm, ho khan.

MÔ TẢ:

Cát sâm thuộc loại cây nhỡ, thân gỗ có cành mọc tựa dài. Cành khi còn non có nhiều lông mềm màu trắng. Còn khi về già sẽ nhẵn dần và có màu nâu.

Lá kép hình lông chim lẻ có cuống dài nhiều lông. Lá chét có hình mũi mác thuôn dài hoặc bầu dục. Lá có gốc hình tròn với phần đầu nhọn. Mặt trên màu xanh lục sẫm, gân được phủ một lớp lông mỏng. Còn phía có nhiều lông dày màu trắng, ở gân lá tạo thành mạng rất rõ.

Hoa mọc thành cụm dạng chùy, có màu trắng với chiều dài từ 10 – 25cm. Đài hoa có răng hình tam giác, mặt phía ngoài nhiều lông. Tràng hoa nhẵn, hoa có 2 bó bộ nhụy và ở bầu có lông.

Quả dẹt có lông mềm phía ngoài, bên trong chứa 4 – 5 hạt có phần vỏ khá dày, màu đen. Cây ra hoa từ tháng 7 – 9 và mọc quả vào khoảng tháng 10 – 12. ( không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Cây thường mọc ở rất nhiều nơi, nhất là những chỗ dãi nắng ở vùng rừng núi nước ta. Tập trung ở các tỉnh Lạng Sơn, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Hà Tây.

BỘ PHẬN DÙNG:

Rễ củ chính là bộ phận được sử dụng để làm thuốc trong đông y.

THU HÁI:

Thời điểm thu hoạch tốt nhất là vào mùa đông xuân, ở những cây đã trên 1 năm tuổi.

CHẾ BIẾN:

Thái mỏng vị thuốc rồi để sống hoặc có thể tẩm nước mật hay nước gừng cho. Sau đó sao vàng trên chảo nóng, cho lửa nhỏ.

BẢO QUẢN:

Cần để nơi khô ráo, tránh ổm mốc, mối mọt, không nên bào chế nhiều 1 lúc, dùng đến đâu thì bào chế đến đó.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Trong cát sâm có chứa ancaloit, axit docosanoic, octadecane, etracosane, axit hexacosanoic, β-sitosterol axetat, β-sitosterol. Thêm syringin, maackiain, formononetin, baptigenin. Ngoài ra còn có axit rotundic, pedunculoid, daucosterol.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, cát sâm có vị ngọt và tính bình.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng trị cảm nắng, trằn trọc ngủ không yên, thủy đậu. Điều trị suy nhược cơ thể, viêm gan truyền nhiễm, ho khan. Chữa ho dai dẳng, sốt khát nước, cảm sốt, nhức đầu. Chữa bí tiểu tiện, kém ăn, chống suy nhược cơ thể và dùng làm thuốc bổ mát.

Cát sâm chữa ho dai dẳng, sốt khát nước, cảm sốt, nhức đầu.

MỘT SỐ BÀI THUỐC:

Chữa ho khan, ho dai dẳng và sốt khát nước:

Lấy 12g cát sâm, 12g mạch môn, 8g thiên môn cùng 8g vỏ rễ dâu. Sắc cùng 400ml nước trên lửa nhỏ, còn 200ml thì ngưng. Chia làm 3 lần uống trong ngày và mỗi ngày dùng một thang.

Trị cảm sốt, khát nước:

Chuẩn bị 12g cát sâm, 12g cát căn, 4g cam thảo. Rồi sắc chung với 600ml nước đến cạn còn 300ml. Mỗi ngày uống 1 thang, chia làm 3 lần uống trong ngày.

Khi bị nhức đầu, khát nước, bí tiểu tiện:

Đem 30g cát sâm thái lát, tẩm mật rồi cho lên chảo nóng sao vàng. Sau đó sắc chung với 400ml nước, còn 200ml thì ngưng, chia làm 3 lần uống.

Đối với cảm nắng, trằn trọc ngủ không yên:

Sử dụng 16g cát sâm, mạch môn, cát căn, cam thảo đất, mỗi vị 14g, đem đi sắc uống trong ngày.

Chữa thủy đậu:

Lấy cát sâm, sinh địa, vỏ hạt đỗ xanh, đậu ván trắng, hạt đỗ đen, mỗi vị 12g. Thêm 10g hoàng tinh, 10g mạch môn, 10g lá dâu, 10g cam thảo dây. Các vị đều lấy dạng khô, rồi sắc lấy nước uống trong ngày. (chỉ dùng khi các nốt đậu đã xẹp xuống).

Điều trị suy nhược cơ thể:

Cần có 8g sinh địa, 10g cát sâm, 15g rễ đinh lăng đã sao, 20g lá đinh lăng khô. Sắc chung với 500ml nước đến khi còn khoảng 150ml thì thôi. Chia đều làm 3 lần uống trong ngày và dùng liên tục trong khoảng 10 – 15 ngày.

Đối với viêm gan truyền nhiễm:

Dùng 20g cát sâm, 20g rau má, 20g chó đẻ răng cưa, nhân trần, hạt dành dành, cam thảo nam, mỗi vị 16g. Đem cho hết vào siêu đất sắc với 1 thăng nước đến khi còn nửa thăng. Chia làm nhiều lần uống trong ngày và duy trì trong thời gian dài để nhận được hiệu quả cao.