Cam toại

CAM TOẠI – ĐIỀU TRỊ ĐẠI TIỂU TIỆN KHÔNG THÔNG VÀ PHÙ THŨNG THỞ GẤP

Cam toại có tác dụng bài tiết thủy thấp, thông đại tiểu tiện, giải độc tán kết, trục ẩm, trị đàm ẩm, phù thũng, nước tích trong bụng. Cây còn được biết đến với cái tên niệt gió, niền niệt, ngao hưu, cam cao, trùng trạch, tam tằng thảo, cam đài, chí điên. Có tên khoa học Euphorbia Kansui, Thầu dầu (Euphorbiaceae).

Cam toại chữa sán khí sa dịch hoàn, trị táo bón, động kinh.

MÔ TẢ:

Cam toại thuộc loại thân thảo sống lâu năm, có chiều cao từ 25 – 40cm. Toàn bộ thân đều có mủ, rễ cây mảnh và hơi cong. Nhưng ở một số cây thì rễ có hình dạng gần giống chuỗi ngọc trai.

Thân cây có màu đỏ tím nhạt, lá mọc xen kẽ, chiều dài từ 3 – 5cm, rộng từ 6 -10mm. Quả hình trứng có vỏ màu ngoài màu nâu, thường ra hoa vào đầu hè. ( không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Thảo dược được tìm thấy nhiều ở Trung Quốc như Thiểm Tây, Ninh Hạ, Sơn Tây, Cam Túc. Hiện nay nước ta loại cây này chưa phân bố rộng rãi, vẫn phải nhập từ Trung Quốc.

BỘ PHẬN DÙNG:

Rễ củ được coi là bộ phận quan trọng trong việc điều chế thuốc.

THU HÁI:

Mùa thu hoạch chủ yếu là vào đầu tháng 2 – 8 dương lịch hàng năm, thời điểm cây phát triển mạnh.

CHẾ BIẾN:

Sau khi đào lấy rễ, thì đem đi rửa sạch và phơi trong bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp.

BÀO CHẾ:

Một số cách bào chế:

Đầu tiên dùng bột bọc cam toại lại, sau đó đem đi nướng chín cho bớt độc tính.

Thấm nước cho ẩm, rồi rửa sạch, bọc lại, sau đó đem cháy ở bên ngoài.

Giã nát rễ rồi ngâm trong nước cam thảo trong vòng 3 ngày. Đến khi nước chuyển thành màu đem, thì lấy ra rửa từ 3 – 7 lần nước cho đến khi nước trong hẳn. Cuối cùng đem dược liệu đi sao giòn dùng dần.

Sơ chế sạch rễ rồi ngâm với nước trong 3 giờ. Sau thời gian ngâm, thì vớt ra cạo bỏ vỏ bên ngoài. Xắt thành những nát mỏng và sao với cám theo tỷ lệ 1:1 cho đến khi vàng giòn.

BẢO QUẢN:

Dược liệu rất dễ thu hút côn trùng và mối mọt, nên bảo quản trong lọ kín có lót vôi sống.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Trong rễ có chứa triterpenoids, mà thành phần chính gồm có alpha-euphorbol, 20-epieuphol, 20-deoxyingenol-3-benzoate, kanzuiol. Ngoài ra còn chứa nhiều axit oxalic, axit palmitic, glucose, vitamin B1. Còn có nhiều tinh bột, glucose, sucrose, acid citric.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, cam toại có vị đắng, hơi ngọt và tính hàn.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng trị thương hàn biến chứng thủy kết hung. Chữa phù thũng khiến bụng căng đầy, tứ chi sưng đau. Trị thận thủy lưu chú khiến đầu gối co quắp. Điều trị đại tiểu tiện không thông và phù thũng thở gấp. Chữa sán khí sa dịch hoàn, trị táo bón, động kinh. Chữa thủy kết hung hiếp và ngực đầy tức. Trị điên cuồng, đi đại tiểu tiện ít, can tỳ sưng lớn.

Cam toại trị thận thủy lưu chú khiến đầu gối co quắp.

MỘT SỐ BÀI THUỐC:

Trị thương hàn biến chứng thủy kết hung:

Lấy hoàng liên 4g, khương bán hạ 8g, toàn qua lâu 16g, cam toại rồi sắc uống.

Chữa phù thũng khiến bụng căng đầy:

Chuẩn bị hắc khiên ngưu 1 lượng 5 chỉ với cam toại sao 2 chỉ 2 phân, đem tán bột, sắc uống đến khi khỏi.

Khi tứ chi sưng đau và thận thủy lưu chú khiến đầu gối co quắp:

Sử dụng yên chi phôi tử 5 thìa cà phê (tán bột), cam toại 5 chỉ (nửa sống nửa sao), bạch miến 4 lượng và mộc hương 4 chỉ đem đi sắc nước uống.

Điều trị đại tiểu tiện không thông và phù thũng thở gấp:

Chuẩn bị đại kích, cam toại, nguyên hoa với lượng bằng nhau. Đầu tiên đem tất cả đi tán thành bột mịn. Tiếp đến dùng táo nhục trộn đều làm thành hoàn to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần lấy 40 viên với xâm thần nhiệt thang, khi tiểu ra nước vàng thì ngưng.

Đối với sán khí sa dịch hoàn:

Đem hồi hương và cam toại với lượng bằng nhau đi tán thành bột mịn, uống 2 chỉ mỗi ngày.

Trị táo bón, động kinh, thủy kết hung hiếp và ngực đầy tức:

Mang đại hoàng 3 chỉ, cam toại 5 phân với mang tiêu 3 chỉ, đi sắc uống.

Chữa điên cuồng:

Lấy châu sa 3 phân, cam toại 5 phân, tán bột uống cùng nước sôi để nguội.

Khi đi đại tiểu tiện ít, can tỳ sưng lớn:

Dùng nguyên hoa 1 lượng, khiên ngưu tử 4 lượng, khinh phấn 1 chỉ, thanh bì 5 chỉ, cam toại 1 lượng. Thêm đại kích 1 lượng, binh lang 5 chỉ, mộc hương 5 chỉ. Tán thành bột rồi trộn với hồ thành viên to bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần dùng 1 chỉ lúc đói với nước nóng.

KIÊNG KỴ:

Dược liệu kỵ với cam thảo, viễn chí.

Vị thuốc có chứa độc và hạ rất mạnh, người suy nhược cần thận trọng khi dùng.

Phụ nữ mang thai tuyệt đối không được dùng.