THẠCH VỸ – VỊ THUỐC LỢI TIỂU TIỆN

Thạch vỹ có vị đắng ngọt, hơi hàn, vào hai kinh phế và bàng quang. Có tác dụng lợi tiểu, thông lâm, thanh thấp nhiệt, làm thuốc lợi tiểu. Còn có tên gọi khác là thạch bì, thạch lan, phi đao kiếm, kim tinh thảo .

Thạch vỹ bài thuốc trị viêm phế quản mãn tính

Tên khoa học Pyrrhosia lingua (Thunb) Farwell (Cyclophorus lingua Desv, Polypodium lingua Siv)

Thuộc họ Dương xỉ Polypodiaceae

Mô tả:

Cây thạch vỹ là một loại cây dương xỉ nhỏ, có thân rễ nằm ngang, dài tới 0,5m, dày vào khoảng 4mm, có nhiều nhánh phân chia theo lối đơn túc; trên thân rễ có nhiều vẩy to, ở mặt dưới từng quãng có nhiều rễ hình sợi, phân nhánh mọc đối. Lá có hai loại: Lá bất thụ và lá hữu thụ.

Lá hữu thụ có cuống dài tới 9cm, phiến lá hình lưỡi mác rộng. Mặt trên nhẵn, màu xanh lục, mặt dưới màu nâu nhạt có nhiều ổ tử nang phủ khắp trừ trên gân giữa. Các lá bất thụ có cuống ngắn hơn, độ 5cm, với phiến lá hình trái xoan hơi hình mác. Mặt trên màu lục nhạt, mặt dưới màu lục nâu, gân lá hình lông chim. Cả hai mặt đều nhẵn

Bộ phận dùng:

Toàn cây và lá – Herba et Folium Pyrrosiae Linguae. Lá dùng để làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Bản kinh.

Phân bố:

Cây mọc hoang khắp nơi ở nước ta, thường bám trên đá trong rừng núi, tường hoặc thân cây to. Ta gặp nhiều nơi ở các tỉnh miền núi Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên,Tuyên Quang, Lào Cai, Vĩnh Phú, Hà Tây đến Thừa Thiên- Huế vào tận Ðà Lạt, có nơi cây mọc thành những đám rất lớn.

Bộ phận dùng làm thuốc:

Người ta dùng lá, thân, rễ, tươi, rửa sạch, cắt đoạn, phơi khô. Có thể thu hái quanh năm.

Thành phần hóa học:

Trong lá có phytosterol, tanin thuộc loại pyrocatechic, những đường khử oxy, các chất béo và các chất vô cơ; còn có diploptene.

Tính vị qui kinh:

Vị đắng ngọt, tính hơi hàn, qui kinh Phế, Bàng quang.

Tác dụng dược lý:

Theo Y học cổ truyền: Thạch vỹ có tác dụng lợi thủy thông lâm, hóa đàm chỉ khái, cầm máu. Chủ trị các chứng lâm, phù thũng, ho, băng lậu, thổ huyết, nục huyết.

Công dụng:

Người ta dùng Thạch vỹ làm thuốc lợi tiểu tiện, dùng trong trường hợp tiểu tiện ra sỏi, tiểu tiện ra máu, viêm niệu đạo , bàng quang. Còn dùng làm thuốc bổ, thân rễ dùng chữa bệnh than, ung nhọt lở loét, ngộ độc do lưu huỳnh. Nấu với dầu, bôi lên nơi tóc không mọc để chữa bệnh tóc rụng.

Ngày dùng 6 đến 12g dưới dạng thuốc sắc.

Trị chứng thổ huyết, băng huyết

Một số bài thuốc:

– Trị viêm đường tiểu:

Thuốc có tác dụng lợi tiểu thông lâm.

+ Thạch vỹ , Xa tiền tử đều 15g sắc uống trị viêm niệu đạo, viêm bàng quang cấp.

+ Thạch vỹ 10g, Bồ hoàng 5g, Phi Hoạt thạch 8g, Mộc thông 4g, Xa tiền thảo 8g, nước 600ml sắc còn 200ml uống.

+ Thạch vỹ, Sinh Bồ hoàng, Đương qui, Xích thược đều 10g sắc uống trị tiểu gắt, tiểu đỏ.

– Trị chứng thổ huyết, băng huyết:

+ Thạch vỹ tươi 40g, Địa du than, Tông lữ thang đều 20g sắc uống trị phế nhiệt thổ huyết.

+ Thạch vỹ, Trắc bá diệp, Chi tử, Đơn sâm, Kim anh tử đều 10g, Ích mẫu thảo 15g, cọng lá sen 3 cái, Hoa Mồng gà 6g, sắc uống. Trị huyết nhiệt băng lậu.

– Trị viêm phế quản mạn tính:

+ Thạch vỹ, Binh lang lượng bằng nhau tán bột mịn trộn đều, mỗi lần 5 – 8g uống với nước gừng.

+ Thạch vỹ 5 – 10g độc vị hoặc dùng trong bài thuốc trị viêm phế quản mạn tính đều có kết quả nhất định, thường dùng trong 1 – 2 ngày, đàm giảm rõ.