Kiến cò

KIẾN CÒ – DƯỢC LIỆU CHỮA LAO PHỔI, HẮC LÀO

Kiến cò có vị ngọt dịu, tính bình, có tác dụng chống ho, sát trùng, chống ngứa, trừ phong thấp. Mọi người thường dùng kiến cò để điều trị các bệnh như: Lao phổi khởi phát, ho, viêm phế quản cấp và mạn tính.

Kiến cò trị đau nhức khớp do phong hàn thấp

Kiến cò có tên gọi khác là: Bạch hạc, cây lác, thuốc lá nhỏ lá, nam uy linh tiên. Tên khoa học: Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz. Thuộc họ: họ Ô rô – Acanthaceae.

Mô tả:

Kiến cò là cây nhỡ mọc thành bụi, thân mọc thẳng đứng cao 1-2m, có rễ chùm; thân non có lông mịn, có nhiều cành. Lá mọc đối, có cuống, phiến lá hình trứng thuôn dài, phía cuống tù, đầu nhọn, dài 2-9cm, rộng 1-3cm. Mặt trên nhẵn, mặt dưới hơi có lông mịn. Hoa nhỏ, màu trắng mọc thành xim nhiều hoa ở nách lá hay đầu cành hay ngọn thân. Hoa màu trắng nhìn như con hạc đang bay. Quả nang dài, có lông, phía dưới dẹt không chứa hạt, phía trên chứa 4 hạt. có khi chỉ có 2 hạt. Hạt hình trứng hai mặt lồi. Cây ra hoa vào tháng 8.

Phân bố:

Cây kiến cò mọc hoang ở nhiều tỉnh miền Bắc Việt Nam và được trồng bằng gốc cây.

Bộ phận dùng, thu hái:

Bộ phận dùng là lá, thân và rễ – Folium, Caulis et Radix Rhinacanthi.

Thu hái thân lá quanh năm, ta thường dùng tươi. Rễ cũng được thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô làm thuốc

Rễ cây tươi mới đào bẻ đôi để một lúc lâu sẽ có màu đỏ. Lớp vỏ ngoài dễ bong ra, có mùi hắc nhẹ, vị ngọt tựa mùi sắn rừng.

Thành phần hóa học:

Trong rễ bạch hạc có 1.87% hoạt chất rhinacanthin, gần giống acid chrysophanic và acid frangulic.

Tính vị:

Cây vị ngọt nhạt, tính bình. Rễ có mùi hắc nhẹ, vị ngọt tựa như mùi sắn rừng.

Công dụng:

Thường dùng dược liệu bạch hạc để điều trị : Lao phổi khởi phát, ho, viêm phế quản cấp và mạn. Phong thấp, tê bại, nhức gân, đau xương, viêm khớp. Huyết áp cao.

Liều dùng 9-15g, dạng thuốc sắc.

Bạch hạc chữa bệnh đau thần kinh tọa do bị lạnh

Có thể dùng ngoài trị bệnh ecpet mảng tròn, eczema, hắc lào, lở ngứa. Lấy cây lá tươi giã đắp hoặc nấu nước rửa.

Dùng rễ tươi hay khô giã nhỏ, ngâm rượu hoặc ngâm dấm trong 7 đến 10 ngày. Rửa sạch các vết hắc lào rồi bôi thuốc này lên.

Bạch hạc có thể nấu thành cao để dùng.

Một số bài thuốc:

Lao phổi:

Thân và lá kiến cò 20g, sắc với nước, cho thêm đường rồi uống.

Eczema, hắc lào, lang ben:

Rễ cây kiến cò 50g, thái nhỏ, giã nát; cồn etylic 70 độ 100ml. Ngâm rễ cây kiến cò đã được giã nát trong vòng 1-2 tuần, sau đó lọc qua vải xô, lấy dịch thuốc bôi vào vùng da bị hắc lào, lang ben ngày 2 lần đến khi khỏi.

Đau thần kinh tọa do bị lạnh:

Rễ cây kiến cò 8g, rễ lá lốt 12g, ráy sơn thục 12g, cẩu tích 16g, quế chi 8g, ngải cứu 8g, vỏ quýt 8g, rễ cỏ xước 12g. Sắc uống ngày 1 thang, uống 10 – 15 thang.

Trị đau nhức khớp do phong hàn thấp:

Rễ cây kiến cò 12g, thổ phục linh 16g, ké đầu ngựa 16g, hy thiêm 16g, kim ngân hoa 16g, quế chi 8g, bạch chỉ 8g, tỳ giải hay củ cây kim cang 12g, ý dĩ 12g, cam thảo nam 12g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, uống 10-20 thang.

Trị lao phổi thời kỳ đầu:

Dùng tươi 40g, khô 12-20g, thêm đường phèn sắc uống.