Củ rận trâu

CỦ RẬN TRÂU – TRỊ HO DO VIÊM HỌNG, MỀ ĐAY, GIUN KIM VÀ VIÊM PHỔI

Củ rận trâu hay còn được biết đến với cái tên dây ba mươi, bách bộ, dây dẹt ác, sam síp lạc, mùi sấy dòi, bẳn sam síp. Theo đông y, củ rận trâu có tác dụng nhuận phế chỉ khái, diệt rận, sát trùng, trị chấy rận, ngứa do viêm da dị ứng. Cây có tên khoa học là Stemona tuberosa Lour, thuộc họ Bách Bộ (Stemonaceae).

Củ rận trâu điều trị chấy rận, ngứa do viêm da dị ứng và bị mề đay.

Mô tả:

Củ rận trâu thuộc loại dây leo thân nhỏ nhẵn, quấn và dài 10cm. Có lá mọc đối hay thuôn dài và có thân nổi rõ trên mặt lá. Cây có khoảng 10 – 12 gân phụ chạy dọc từ cuống lá đến ngọn lá. Cụm hoa thường mọc ở kẽ lá, có cuống dài khoảng 2 – 4cm và gồm 1 – 2 hoa to màu vàng hoặc màu đỏ. Bao hoa gồm 4 phận, 4 nhụy giống nhau và có chỉ nhị ngắn.

Bầu hình nón quả nặng và có 4 hạt. Rễ chùm có gần 30 củ, có khi nhiều hơn thế nữa. Cây thường ra hoa vào mùa hè. ( không copy dưới mọi hình thức).

Phân bố:

Củ rận trâu thường mọc hoang dại ở những vùng đồng núi của nước ta.

Bộ phận dùng củ rận trâu:

Rễ củ rận trâu được sử dụng để làm thuốc chữa bệnh.

Thu hái:

Người ta thường thu hái vào cuối thu đến đầu mùa xuân năm sau, khi mà chồi cây chưa hoạt động.

Chế biến:

Sau khi thu hái củ rận trâu già về, rồi đem đi rửa sạch cắt bỏ rễ 2 đầu. Sau đó đem đồ vừa chín, hoặc nhúng nước sôi. Củ rận trâu nhỏ thì để nguyên, củ lớn thì bổ đôi, phơi nắng hoặc tẩm rượu, sấy khô.

Thu hoạch về để ở nơi khô ráo, tránh những nơi ẩm thấp.

Thành phần hóa học:

Theo các nhà khoa học thì trong rễ củ rận trâu có các alcaloid, 2,3% glucid, 0,83% lipid, 9,0% protid và acid hữu cơ.

Tính vị:

Theo đông y, củ rận trâu có vị ngọt, đắng và có tính bình.

Công dụng:

Bách bộ có tác dụng trị ngứa dị ứng, viêm da, mề đay, chàm lở, muỗi cắn. Điều trị chấy rận, ngứa do viêm da dị ứng và bị mề đay. Chữa ho do viêm họng, viêm phế quản, ho lao lao phổi. Tẩy giun, diệt chấy rận, diệt ruồi, muỗi và bọ gậy.

Bách bộ hay củ rận trâu chữa ho do viêm họng, viêm phế quản, ho lao lao phổi.

Một số bài thuốc:

Điều trị lao phổi:

Dùng 20g củ rận trâu, 10g hoàng cầm, 10g đơn bì, 10g đào nhân. Sau đó đem đi sắc đặc còn 60ml. Mỗi ngày uống 1 thang và kéo dài trong vòng 3 tháng.

Trị ho do viêm họng, viêm phế quản, ho lao:

Lấy 12g củ rận trâu, 10g kinh giới, 10g bạch tiền, 10g cát cánh, rồi đem đi sắc nước uống.

Điều trị giun kim:

Lấy củ rận trâu, binh lang, sử quân tử, với lượng bằng nhau. Sau đó đem đi tán bột mịn, trộn vaselin bôi vào quanh hậu môn. Hoặc chế thành viên hoàn đặt hậu môn thì sẽ đạt được hiệu quả tốt hơn.

Hoặc có thể dùng 20g củ rận trâu, 20g tử thảo, 100g vaselin, rồi chế thành cao bôi quanh hậu môn mỗi tối.

Trị chấy rận, ngứa do viêm da dị ứng và bị mề đay:

Lấy 100g củ rận trâu, 500ml cồn, đem ngâm trong 24giờ. Sau đó bôi trực tiếp vào chỗ ngứa có chấy rận (đầu, người, âm hộ).

Chữa trị mề đay:

Dùng 15g củ rận trâu, 6g bằng sa, 6g hùng hoàng, 10g khổ sâm, rồi đem đi sắc nước rửa.