Đắng Cay

ĐẮNG CAY – ĐIỀU TRỊ HO RA ĐỜM LỎNG VÀ ĐAU BỤNG DO LẠNH DẠ

Đắng cay hay còn được biết đến với cái tên sẻn gai. Còn tên khoa học là Zanthoxylum planispinum Sieb, et Zuce, thuộc họ Cam – Rutaceae. Theo đông y, đắng cay có tác dụng tán hàn, giảm đau, trừ giun, làm thông hơi, giúp tiêu hóa.

Đắng cay chữa chảy nước mũi, mề đay, phong hủi.

MÔ TẢ:

Đắng cay thuộc loại thân nhỡ, có chiều cao trung bình khoảng 4m. Phần phân chia làm nhiều nhánh nhỏ bề mặt nhẵn. Cành cây thường dài và thõng xuống. Cành chứa nhiều gai dẹp, có dạng thẳng hoặc gần thẳng.

Lá có dạng kép lông chim, thường mọc so le với nhau. Mỗi cụm gồm 3 – 5 lá chét không cuống. Phần giữa của cuống chung có cánh và lá chét trên lớn hơn. Các lá bên không đều ở gốc, có tuyến nhỏ. Màu đen ở dưới, không trong suốt và ít tuyến lớn trong.

Hoa thường mọc thành các chùm thưa ở nách lá. Hoa có màu trắng lục, quả nang, có một hạch, mở. Kích thước khoảng 5mm, màu đỏ nâu. Trên bề mặt đôi khi xuất hiện những tuyến thơm, cùng những u. Vỏ ngoài của quả tách khỏi vỏ trong. Bên trong chứa hạt đơn độc có hình cầu màu đen nhánh. (không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Cây có nguồn gốc từ Himalaya và phân bố rộng rãi ở trung và nam Trung Quốc, Nhật Bản, Philippin.

Ở nước ta, loài thực vật này mọc phổ biến ở vùng cao của Lào Cai và Cao Bằng.

BỘ PHẬN DÙNG:

Quả ( Fructus Zanthoxyli Planispini) thường được dùng trong đông y. Ngoài ra còn sử dụng rễ, vỏ, thân, lá khô.

THU HÁI:

Cây thường được trồng bằng hạt vào mùa xuân, ra hoa từ tháng 5 – 6 và kết quả tháng 8-9. Người dân thu hái quả vào mùa thu.

CHẾ BIẾN:

Sau khi hái quả về, đem phơi khô rồi bào chế thuốc.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Theo các nhà khoa học thì trong quả đắng cay có chứa 1,5% tinh dầu. Còn ngoài vỏ gồm 1 chất đắng kết tinh tương tự Berberin. Cùng một chất dầu bay hơi, dictamnine và nhựa. Trong lá gồm nhiều tinh dầu và các chất carbonyl như Men-nonyl ketone. Khi đem chưng cất phân đoạn ceton tự do có linalyl-acetat, sesquiterpen hydrocarbon cùng tricosane.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, quả có vị cay, mùi thơm và tính ấm.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng chữa phong thấp đau nhức, trị sốt, đau bụng nôn mửa. Chữa rối loạn tiêu hóa, ỉa chảy và mẩn ngứa ngoài da. Điều trị ho ra đờm lỏng, đau bụng lạnh dạ, thổ tả.

Giúp tán hàn, giảm đau, trừ giun và làm thông hơi. Chữa mề đay, hạ đường máu, trị phong hủi. chữa viêm xổ, chảy nước mũi.