Cam thảo dây

CAM THẢO DÂY – CHỮA HO, ĐAU MẮT HỘT, ĐAU MẮT THÔNG THƯỜNG

Cam thảo dây được dân gian ta gọi với cái tên tương tư tử, tương tư đậu, cườm cườm dây, dây chi chi, tương tư đằng. Theo đông y, cam thảo dây có tác dụng chữa ho, giải cảm, sát trùng, đắp lên mắt để chữa đau mắt hột và đau mắt thông thường. Cây có tên khoa học là Abrus Precatorius L, thuộc họ Đậu – Fabaceae.

Cam thảo dây trị khi nước tiểu màu vàng hoặc đỏ, trẻ em tiêu chảy hơn 3 ngày.

MÔ TẢ:

Cây thuộc loại thân dây, thường mọc bò dưới mặt đất. Thân có cành nhỏ gầy và nhiều xơ. Lá kép, hình lông chim, có chiều dài cả phần lá từ 15 – 24 cm và có tới 8 – 20 chét lá đôi. Phiến lá hình chữ nhật, chiều dài từ 5 – 20 mm và rộng tới 3 – 8 mm, có cuống ngắn.

Hoa màu hồng, mọc thành những chùm nhỏ ở các kẽ lá hay ở đầu cành. Cánh hoa có hình bướm, quả thon, được phủ lông ngắn bên ngoài. Quả dài đến 5 cm, rộng từ 5 – 12 mm và dày khoảng 8 mm. Bên trong gồm 3 – 7 hạt, hạt hình trứng, có vỏ rất cứng, màu đỏ. Có độ sáng bóng với một điểm đen ở gốc của hạt. ( không copy dưới mọi hình thức).

PHÂN BỐ:

Cây thường mọc hoang nhiều nơi, ở nước ta loài này được trồng để làm dược liệu.

BỘ PHẬN DÙNG:

Toàn thân được ứng dụng để làm dược liệu và còn được dùng để thay thế cam thảo bắc.

THU HÁI:

Thường thu hoạch rễ vào mùa xuân, hè và quả vào cuối mùa thu.

SƠ CHẾ:

Thu hái dây và lá, rồi đem đi rửa sạch, cắt thành từng đoạn nhỏ. Sau đó quấn lại thành nhiều bó, mang đi phơi hoặc sấy khô dùng dần.

BẢO QUẢN:

Dược liệu nên để ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh độ ẩm cao. Đôi khi cần mang ra phơi nắng để tránh ẩm mốc.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Trong rễ, thân và lá có chứa hoạt chất gần giống Glyxyrizin trong cam thảo bắc.

Còn hạt gồm một chất độc Protit có tên là Abrin. Trong đó có chứa tinh thể Glucoxit, men tiêu hóa chất béo, chất Henagglutinin. Còn có chất béo Lipaza 2.5% có thể làm vón cục máu và lên men Ureaza.

TÍNH VỊ:

Theo đông y, tương tư đằng có tính mát và vị ngọt và hơi có vị đắng.

CÔNG DỤNG:

Có tác dụng chữa tiêu chảy, bụng quặn đau, mót đi ngoài ngay lập tức. Chữa phân loảng như nước, có màu vàng, đại tiện ra nước, phân thối. Trị đại tiện có sốt nhẹ, khát nước, thích uống nước mát, tiểu tiện ít. Khi có nước tiểu màu vàng hoặc đỏ, trẻ em tiêu chảy hơn 3 ngày. Chữa ho, giải cảm, đau mắt hột, đau mắt thông thường, chữa rắn độc cắn.

Cam thảo dây trị đại tiện có sốt nhẹ, khát nước, thích uống nước mát, tiểu tiện ít.

MỘT SỐ BÀI THUỐC:

Điều trị thủy đậu:

Chuẩn bị cam thảo dây, sinh đại, ngân hoa, vỏ đậu xanh, mỗi 12 g. Cùng với 16g lá tre, 8g lô căn (rễ lau), 8g mẫu đơn bì, 8g hoàng đằng, sắc uống khi còn nóng.

Chữa mụn nhọt, lở loét, tróc da:

Lấy 15g cam thảo dây, 15g bồ công anh, 15g sài đất. Cùng 10g kim ngân dây, 10g thương nhĩ tử (sao cháy). Đem sắc cùng 800 ml nước, đến cạn còn 200 ml. Mỗi ngày đem chia làm 2 lần uống.

Đối với họng sưng tấy viêm đau:

Sử dụng 12g cam thảo dây, 12g bạch mao căn, 12g cát căn, 12g tang bì (tẩm mật sao). Thêm 5g xạ can, 6g ô mai, mang đi sắc cùng 600 ml nước, đến cạn còn 100 ml. Đem chia làm 2 lần uống trong ngày.

Chữa viêm phế quản mãn tính, ho khạc ra đờm trắng:

Cần có 4g gừng tươi, 8g cam thảo dây, 10g trần bì (sao vàng), 10g la bạc tử (sao thơm), 10g vỏ vối (sao thơm). Đem sắc cùng 600 ml nước, còn 200 ml thì chia thành 2 phần uống khi còn nóng.

Điều trị tiêu chảy cấp tính:

Dùng 30g tương tư đằng, 30g rau má phơi khô, 30g cát căn, 20g búp tre non. Sắc cùng 1000ml nước, còn 500 ml thì dùng uống trong ngày.

Đới với khí huyết hư, suy nhược cơ thể:

Lấy hoàng tinh chế, lá quao nước, huyết rồng, dây gắm (vương tôn), hà thủ ô đỏ chế, cẩu tích, bố chính sâm, mỗi vị 20g. Cùng 30g cam thảo dây, kỷ tử 10g, 50g cao quy bản, 50g hải sâm khô. Thêm khương hoàng (nghệ vàng), dâm dương hoắc, ngắt diệp, phục linh, mỗi vị 12g.

Sau đó đem ngâm với 4.000 ml rượu trắng 40 độ trong 7 ngày. Thỉnh thoảng lắc đều, mỗi lần lấy khoảng 15 – 20 ml, mỗi ngày uống 3 lần, trước khi ăn và trước khi đi ngủ.

Khi phụ nữ có thai, chân phù sưng đau:

Chuẩn bị cam thảo dây (sao vàng), mộc qua (sao vàng), hương phụ (tử chế), ô dược (sao vàng), tó tử (sao vàng), trần bì (sao vàng), mỗi vị 8g. Thêm 4g gừng tươi, mang đi sắc cùng 600 ml nước, còn 200 ml thì chia 2 lần uống trong ngày.

Chú ý:

Trong hạt tương tư tử có chứa độc tố, vì thế cần lưu ý liều lượng và trao đổi với thầy thuốc để tránh gây ảnh hưởng đến mắt.

Những người hư hàn, tiêu chảy không được tự ý sử dụng.