Long nhãn

LONG NHÃN – CHỮA ÂU LO, SUY NGHĨ NHIỀU, HAY QUÊN, HỒI HỘP

Long nhãn hay còn được biết đến với cái tên long nhãn nhục, long mục, á lệ chi, qủy nhãn, viên nhãn. Theo đông y, long nhãn có tác dụng ức chế các nha bào của nấm, tăng sức đề kháng, kháng phóng xạ, chống lão suy, tăng cường hoạt tính của các tế bào thần kinh não. Dược liệu có tên khoa học là Euphoria longan (Lour.) Steud, thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae).

Long nhãn trị hư phiền, dưỡng huyết, an thần, ngăn ngừa loãng xương.

Mô tả:

Cây nhãn là loại cây ăn quả, sống lâu năm và có thể cao tới 7 mét. Thân thẳng đứng, phân nhiều nhánh lớn nhỏ khác nhau. Thân xù xì, màu xám, lá kép có hình lông chim, mọc so le.

Hoa có màu vàng nhạt và thường mọc từng chùm ở đầu cành hoặc kẽ lá. Hoa có năm lá đài, năm cánh rời nhau và rất nhiều nhụy. Quả tròn, có vỏ màu nâu hoặc vàng nâu. Bên trong có lớp thịt màu trắng ngà, căng mọng nước và có một hạt đen.

Mô tả dược liệu:

Dược liệu có màu vàng cánh gián hay màu nâu đậm. Độ dày và mỏng khác nhau và tùy theo từng loại. Mặt ngoài nhăn nheo, còn mặt trong thì sáng bóng.

Phân bố:

Cây thường phân bố ở các vùng nhiệt đới và thích hợp trên nhiều loại đất khác nhau. Ở nước ta, nhãn được trồng nhiều Hưng Yên, Nam Định, Hải Phòng, Sơn La, Vĩnh Phúc. Ngoài ra, cây còn tập trung ở các nước Trung Quốc, Indonesia, Myanma Ấn Độ và Thái Lan.

Bộ phận dùng:

Quả lá, hạt, rễ thường được dùng để bào chế thuốc.

Thu hái:

Thời gian thích hợp nhất để thu hoạch quả thường vào tháng 7 – 8. Chọn những quả đã đủ chín có vỏ ngoài ngả màu vàng nâu.

Chế biến:

Đem quả nhúng vào nước sôi từ 1 – 2 phút để loại bỏ tạp chất và diệt men. Sau đó vớt để ráo nước và mang đi phơi nắng. Khi quả héo dần, thì sấy ở nhiệt độ 40 – 50 độ trong 30 – 40 giờ.

Sau khi sấy, thì tách bỏ vỏ và hạt chỉ lấy phần cùi nhãn. Rồi lại sấy ở nhiệt độ 50 – 60 độ cho đến khi các cùi không dính vào nhau.

Bảo quản:

Cần bảo quản trong bọc kín hoặc hũ thủy tinh trong khoảng thời gian ngắn. Để ở nhiệt độ phòng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời và nên cất trữ nơi thoáng mát.

Thành phần hóa học:

Theo nghiên cứu thì trong long nhãn có chứa 19,39% chất không tan trong nước. Có 79,77% chất tan trong nước ( 29,91% Glucose, 1,26% Acid Tartric, 0,22% Saccharose). Đồng thời còn có 0,85% nước, saponin, các tanin và chất béo.

Tính vị:

Theo y học cổ truyền, long nhãn có vị ngọt và tính ấm.

Công dụng:

Có tác dụng điều trị ăn uống không tiêu, ăn không ngon miệng. Trị tiêu chảy, ho khàn, ho có đờm, đổ mồ hôi trộm về đêm. Chữa âu lo, suy nghĩ nhiều, hay quên, hồi hộp. Trị hư phiền, dưỡng huyết, an thần, ngăn ngừa loãng xương.

Trị tiêu chảy, ho khàn, ho có đờm, đổ mồ hôi trộm về đêm

Một số bài thuốc:

Chữa mất ngủ, hay quên, lo lắng:

Chuẩn bị long nhãn, bạch truật, hoàng kỳ, đảng sâm, toan táo nhân, phục thần mỗi loại 12g. Thêm 8g đương quy, 6g viễn chí, 4g mộc hương, 4g chích thảo. Đem tất cả (trừ mộc hương cho vào sau) sắc với 5 phần nước. Cô đặc còn hai phần, rồi cho thêm vài lát gừng tươi và đại táo, dùng khi còn nóng.

Chữa phù thũng:

Lấy long nhãn khô, sinh khương và đại táo với lượng bằng nhau, rồi sắc lấy nước dùng.

Trị tiêu chảy, tỳ hư:

Sử dụng14 trái long nhãn khô, 3 lát sinh khương, sắc để lấy nước uống hết trong ngày.

Điều trị tỳ hư ăn uống không tiêu, ăn không ngon miệng:

Cần có long nhãn, hoài sơn, phục thần, bạch truật mỗi loại đều 12g. Cùng với 10g ý dĩ nhân, 10g liên nhục, 8g cam thảo. Sau đó đem sắc với nước dùng khi thuốc còn ấm.

Trị mất ngủ, rối loạn nhịp tim, ho khan, ho có đờm:

Chuẩn bị 20g long nhãn, 20g kỷ tử cùng với 30g yến sào. Đem nấu nhừ, rồi cho thêm vào một chút đường phèn.

Đối với ăn uống không tiêu, ăn không ngon, da xanh xao, hồi hộp:

Dùng 20g long nhãn, 20g sơn dược với một con ba ba. Lấy ba ba đi chế biến sạch sẽ rồi chưng cách thủy với các nguyên liệu còn lại.

Hỗ trợ điều trị mất ngủ, suy giảm trí nhớ, hay quên, chóng mặt:

Lấy 16g long nhãn, 16g thục địa, 12g câu đằng, 10g toan táo nhân, sắc nước uống trong ngày.