CÂY MÍA DÒ – VỊ THUỐC CHIẾT XUẤT RA DIOSGENIN ĐA CÔNG DỤNG

Cây mía dò hay còn gọi là tậu chó( Lang Sơn), đọt đắng, đọt hoàng, cát lồi. Đây là một loại cây đã được viện khoa học Việt Nam ứng dụng chiết xuất ra chất Diosgenin. Một loại nguyên liệu đầu quan trọng để chế tạo thuốc Steroid. Bao gồm các loại thuốc chống viêm, các hocmon sinh dục, thuốc đồng hóa, thuốc cai đẻ…

Cây mía dò – Tên khoa học là Costus specious Smith. ( Costus loureiri Horan., Amomum hirsutum Lamk., Amomum arboreum Lour.L. Thuộc Họ Gừng Zingiberaceae.

Mô Tả Cây:

Cây mía dò có chiều cao tầm 50-60cm, thân cây mềm. Có thên và rễ phát triển thành củ. Lá cây xòe rộng, hình mác trụ, phía dưới của lá tròn, đầu phiến lá nhọn, nhẵn. Dài chừng 15-20cm, rộng 5-6cm cuống lá ngắn. Cụm hoa được mọc thành bông trên đầu cành, không có cuống, hình nang trứng, mọc sát lá bắc xếp cặp đôi không cân xứng, màu hoa đỏ. Có lông dài,nhọn, tràng cánh hình phễu, phiến hoa chia thành 3 phần đều nhau, môi lớn, màu hồng hoặc trắng. Dài rộng tầm 4-7cm: Quảng nang dài 12mm, nhiều hạt nhẵn màu đen bóng.

Cây mía dò ( Tậu chó, đọt đắng, cát lồi,…)

Phân Bố- Thu Hái – Chế Biến:

Cây mía dò mọc hoang ở nhiều nơi trong nước ta, miền núi, đồng bằng, hay cả ven biển. Cây ưa những nơi ẩm thấp, còn xuất hiện tại nhiều quốc giá như Malayxia, Ấn Độ, Ghinê. Có nơi trồng cây này lấy thân và rễ cây làm thức ăn.

Tại Việt Nam cây được tìm thấy tại vùng núi nhất là khu vực Tây Bắc. Bà con dân tộc thường lấy búp non hoặc cành non của cây nướng lên rồi vắt lấy nước làm thuốc.

Thành Phần Hóa Học:

Thân rễ cây chứa tới 87% nước: Trong rễ khô có 5,5% nước. 0,75% chất tan trong etê.  6,75% chất anbuminoit. 66,65% hydrat cacbon. 10,65% xơ và 9,70% tro.

Năm 1970 nhà khoa học Pandey V.B và B. Dasgupsta đã chiết được 2,12% dios – genin tinh khiết trong rễ cây mía dò. Ngoài ra còn có tigogenin và một số saponin khác.

Công Dụng Dùng Làm Thuốc Trong Đông – Tây Y:

Theo kinh nghiệm dân gian, một số nơi như Lạng Sơn dùng ngọn cây hay cành non nướng nóng lên vắt lấy nước nhỏ vào mắt hay tai chữa đau mắt và đau tai giữa. Dùng thân rễ phơi khô đun nước chưa sốt, ra máu, ra mồ hôi hay làm thuốc mát, giải nhiệt.

Theo Đông Y cây có vị chua, hơi đắng, cay, tính mát, hơi có độc. Có tác dụng lợi thuỷ, tiêu thũng, giải độc, chẩn dương. Ở Ấn Ðộ, rễ cây được xem như có tác dụng thuốc xổ, lọc máu, kích thích, bổ, trừ giun.

6 Công dụng chính trong đông y sử dụng cây mía dò là:

1. Viêm thận thuỷ thũng, xơ gan.

2. Cổ trướng và viêm nhiễm đường tiết niệu.

3. Ho gà.

4. Giảm niệu.

5. Ðái buốt, đái dắt.

6. Cảm sốt, môi rộp, khát nước nhiều.

Theo Tây Y các kết quả được phân tích như sau:

1. Tác dụng gây thu teo tuyến ức

Thí nghiệm trên chuột cống trắng đực còn non, cao mía dò tiêm dưới da với liều 0,3g/kg và 0,5g/kg làm giảm trọng lượng tuyến ức 34,5% và 49,7% so với lô đối chứng.

2. Tác dụng chống viêm

Ở cả hai giai đoạn viêm cấp tính và mạn tính, cao mía dò đều có tác dụng chống viêm rõ rệt. Trên các mô hình viêm cấp như gây phù bàn chân chuột cống trắng bằng carragenin (0,8%).  cây mía dò với liều 0,15g/kg và 0,25g/kg ức chế phù đạt 32% và 58,5%. Trên mô hình gây phù bằng kaolin với những liều dùng trên mức độ ức chế phù đạt 49,7% và 52%;

Trên mô hình gây viêm nội khớp thực nghiệm trên chuột cống trắng. Cao mía dò với liều 0,25g/kg ức chế hiện tượng sưng khớp đạt 55,6%.

Ở giai đoạn viêm mạn tính với mô hình gây u hạt thực nghiệm trên chuột trắng. Cao mía dò với liều 0,75g/kg và 1,25g/kg làm giảm trọng lượng u hạt 29,5% và 47,2%.

3. Ảnh hưởng của cao mía dò đối với sự sinh sản

Thí nghiệm được tiến hành trên chuột cống trắng cả đực và cái. Cao mía dò dùng liều hàng ngày 0,7g/kg trong 10 ngày liên tục. Khi bắt đầu dùng thuốc cho chuột giao phối. Theo dõi tỷ lệ chuột có chửa, tình hình sinh đẻ, số lượng và quá trình phát triển của chuột con. Kết quả cho thấy so với lô đối chứng, cao mía dò không ảnh hưởng đến sự sinh sản của chuột.

4. Tác dụng giảm đau

Thí nghiệm tren chuột nhắt trắng, gây đau nội tạng (douleur viscérale) bằng cách tiêm xoang bụng dung dịch acid acetic. Cao mía dò với liều 0,17g/kg và 0,25g/kg có tác dụng làm giảm số lần quặn đau 48,8% và 60% so với lô đối chứng.

5. Về độc tính của cây

Đã tiến hành xác định độc tính cấp và mạn của cao mía dò. Thí nghiệm trên chuột nhắt trắng, bằng đường uống, cao mía dò có LD50 = 7,28g/kg (5,38 – 9,82g/kg). Về độc tính mạn, liều dùng hàng ngày 0,3g/kg trong 30 ngày liên tiếp. Được tiến hàng trên thỏ không ảnh hưởng đến cân nặng các chỉ số huyết học và công năng gan, thận.

Theo tài liệu nước ngoài (Pandey V.B), hỗn hợp saponin chiết được từ mía dò có tác dụng chống viêm rõ rệt. Tương đương với tác dụng của b – methason. Thí nghiệm trên chuột cống cái đã cắt buồng trứng. Hỗn hợp này làm tăng trọng lượng tử cung một cách có ý nghĩa.

Cây mía dò dược liệu quan trọng điều chế Saponin từ Diosgenin

Cách Dùng – Bài Thuốc – Thuốc Chế:

 tao phieu khao sat truc tuyen phieu khao sat